ค้นหาองค์ความรู้

ความเป็นมา สมัยก่อนชาวไทยทรงดำ จะเก็บอาหารด้วยการใส่ในไห ซึ่งบ้านไทยทรงดำส่วนใหญ่ต้องมีไหและตุ่มน้ำ เพื่อแสดงความมีฐานะ ตลอดจนมีฝูงวัวฝูงควาย ที่ไร่ ที่นา ทั้งนี้เพราะพื้นที่ค่อนข้างกันดาร พอถึงฤดูแล้งจะขาดแคลนน้ำ ชาวไทยทรงดำ  รู้จักวิธีการถนอมอาหารเพื่อเก็บไว้กินนานๆ  หรือเก็บไว้กิน

ในยามขาดแคลนหรือในยามที่อาหารประเภทนั้นมีน้อยหรือหายากมีหลายอย่างด้วยกัน  การถนอมอาหารประเภทการดองหรือการหมัก  เช่น ดองผักเสี้ยน  ดองยอดกุ่ม ดองหน่อไม้ ปลาร้า ปลาจ่อม เป็นต้น   

สำหรับข้าวที่ใช้รับประทานประจำวันนั้นแต่เดิมจะเป็นข้าวเหนียว  ส่วนปัจจุบันก็เหมือนกับคนไทยทั่วไป

คือ ข้าวเจ้า ซึ่งวิถีชีวิตของชาวไทยทรงดำหลังจากทำไร่ทำนา จะเข้าป่าหาหน่อไม้เพื่อทำหน่อไม้ดองเปรี้ยว

ไว้เป็นการถนอมอาหาร ภูมิปัญญาชาวบ้าน เพื่อเก็บไว้กินในหน้าแล้ง ดั่งสมญานามว่า เมือง 5 ไห ฤดูนี้

เป็นไหดอง หน่อไม้ ซึ่งห้าไห ประกอบด้วยไห ต่างๆ ดังนี้

                    1. ไหเกลือหนึ่งหรือสองไห เกลือจะสำคัญที่สุด เพราะนำเกลือมาทำปลาเค็ม ปลาร้า

ดองหน่อไม้

                   2. ไหหน่อส้ม (หน่อไม้ดอง) คือหน่อไม้รวกและหน่อไม้ไผ่ จะเก็บถนอมอาหารด้วยการดองเพื่อใช้เป็นอาหารในชีวิตประจำวัน และพิธีกรรม และทำไปเผื่อญาติพี่น้องมาจากต่างจังหวัดที่ไม่มีป่า ไม้รวกจะดองไว้สิบกว่าไหขึ้นไป

                   3. ไหปลาร้า หญิงสาวบ้านใดทำปลาร้าเก่ง ถือเป็นแม่ศรีเรือน เพราะการเก็บปลาร้า

ต้องเอาใจใส่ตลอดเวลา คือต้องเติมน้ำเกลือหรือคอยปิดไหมิให้แมลงวันลงไปไข่ ไหปลาร้าจะปิดอย่างมิดชิดด้วยผ้าที่ใช้ปูนละเลงเป็นแผ่นและใช้เชือกมัดปากไห ควรมีอย่างน้อย 5 ไหขึ้นไป เพราะอาหารไทยทรงดำ น้ำปลาร้าจะใช้แทนน้ำปลา มักตั้งร้านไว้กลางแจง

                   4. ไหมะขามเปียก มะขามเปียกจะแคะเมล็ดออกและปั้นใส่ไหไว้ คนไทยทรงดำนิยมกิน

แกงส้ม ไม่นิยมกินแกงกะทิ อย่างน้อยควรมีสองไหไม่ต้องเก็บไว้มาก หากค้างปีมันจะดำ

                   5. ไหเงินไหทอง บางบ้านก็มีวิธีการเก็บรักษาเงินทอง ด้วยขุดหลุมและของมีค่าลงไปในไห เพื่อป้องกันขโมยเพราะไม่มีห้องหับปิดมิดชิด อีกความหมายหนึ่งคือความประหยัด ไทยทรงดำจะกินอยู่อย่างประหยัดแบบเศรษฐกิจพอเพียง หากเกิดศึกสงคราม บ้านใดถนอมอาหารไว้จะไม่เดือดร้อน ไม่ต้องใช้เงินซื้อหาสิ่งใดนอกจากน้ำมันหมู 

ข้อสังเกตที่พบระหว่างการปฏิบัติตามขั้นตอน  

                   ถ้านำหน่อไม่มาเผาให้พอสุก จะทำให้การปลอกเปลือกได้ง่ายขึ้น และหน่อไม้จะนิ่มลงใส่ลงในไหจะทำให้หน่อไม้ไม่หัก  

   เทคนิคในการทำหน่อไม้ดอก  นำหน่อไม่มาเผาให้พอสุก แล้วนำมาปลอกเปลือก ล้างน้ำให้สะอาด นำหน่อไม้ดิบมาไสเพื่อลองไว้ที่ก้นไห แล้วใส่ ข้าวสาร  เกลือ ตามอัตราส่วน จากนั้นใส่หน่อไม้ที่ได้ปลอกเปลือกและล้างทำความสะอาดเรียบร้อยแล้วใส่ลงในไห ปิดปากไหให้มิดชิด

เทคนิคความสำเร็จในการทำงาน  

มีหน่อไม้ไว้บริโภคตลอดปี และมีหน่อไม้ใช้ประกอบอาหารในพิธีกรรมต่างๆ ของชาวไทยทรงดำ        

การใส่อัตราส่วนไม่ครบถ้วน อาจทำให้หน่อไม้เสียได้ หรือหน่อไม้จะไม่เปรี้ยว

 1.  ผู้นำอาสาพัฒนาชุมชนดีเด่น

        1) โครงการ / หลักสูตร เป็นวิทยากรให้ความรู้ด้านบทบาทของผู้นำ  อช. พัฒนากรก่อนประจำการ รุ่นที่ 101    หน่วยงาน กรมการพัฒนาชุมชน