ผ้ามัดย้อม
โดย : นางวิลัย จูแจ่ม วันที่ : 2017-05-05-17:57:04ที่อยู่ : 76 ม.25 ต.แม่เล่ย์
ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->
การทำผ้ามัดย้อมด้วยสีที่ได้จากธรรมชาติถูกถ่ายทอดมาจากรุ่นบรรพบุรุษมาสู่รุ่นลูกหลานและเป็นภูมิปัญญาชาวบ้านธรรมดาซึ่งเรียนรู้และการพึ่งพาตนเอง
การทำผ้ามัดย้อมใช้เองเป็นความภาคภูมิใจของคนทำและคนสวมใส่เพราะผลงานดังกล่าวเป็นสิ่งสำคัญ คือสีที่ได้จากธรรมชาติ
วัตถุประสงค์ ->
1. เพื่อบอกวิธีการและความเป็นมาของลวดลายผ้าได้
2. เพื่อบอกองค์ประกอบและความเป็นมาของสีย้อมผ้าได้
3. บอกชนิดและคุณสมบัติของสารทำปฏิกิริยาที่ใช้ในการย้อมผ้าได้
4. มีวิธีเลือกใช้วัสดุอุปกรณ์ในท้องถิ่นมาทำผ้ามัดย้อมได้
วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->
รากแก่น เปลือก ต้น ผล ดอก เมล็ด ใบ เป็นต้น ซึ้งต้นไม้แต่ละชนิดให้โทนสีต่างกัน ขึ้นอยู่กับคุณสมบัติของต้นไม้นั้นๆ
อุปกรณ์ ->
1. เตรียมวัตถุดิบให้สี เช่น ใบไม้ ดอกไม้ เปลือกไม้ กิ่ง
2. เตรียมเตาเพื่อตั้งหม้อน้ำ ต้มน้ำ
3. ผ้าฝ้าย ตามความต้องการ
4. หนังยางตามความต้องการ
5. ปีบ กะละมัง หรือหม้อขนาดใหญ่เพื่อเอาไว้ต้มสีย้อมผ้าจากธรรมชาติ
กระบวนการ/ขั้นตอน->
1. นำผ้าฝ้ายสีขาวมาตัดตามขนาดที่ต้องการ ขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ว่าจะใช้ทำอะไร
2. นำไปเย็บริมให้เรียบร้อยเพื่อป้องกันการหลุดลุ่ยของชายผ้า หรือน้ำมาตัดชายผ้าแล้วดึงออกให้เป็นชายผ้าเพื่อพันให้เป็นเกลียวก็ได้
3. นำผ้าฝ้ายไปซักน้ำสะอาดเพื่อให้แป้งที่ติดมากับผ้าหลุดออกและเพื่อให้ผ้านุ่มและดูดสีมากขึ้น
4. มัดลวดลายตามจินตนาการ
5. ต้มน้ำให้เดือด ใส่ภาชนะที่พอประมาณ ใส่เกลือลงไปพร้อมกับน้ำเพื่อให้สีติดทนนานและสีสดขึ้น
6. นำวัตถุดิบให้สีที่เตรียมไว้มาสับๆ พอประมาณ แล้วใส่ในถุงผ้าหรือตาข่ายที่เตรียมไว้แล้วนำเอาไปต้มกับน้ำที่เดือด
7. นำผ้าที่ผูกลายเสร็จลงไปในหม้อต้มสีให้กลับด้านหรือกวนให้ตลอดแล้วให้สีผู้ดูดสม่ำเสมอกันทั้งผืน
8. แล้วค่อยเอาลงล้างขยี้เบาๆ ในน้ำต่อทำปฎิกริยาเพื่อทำให้เกิดสีใหม่
ข้อพึงระวัง ->
กลักการสำคัญในการมัดย้อม คือ ส่วนที่ถูกมัด คือ ส่วนที่ไม่ต้องการให้สีติด ส่วนที่เหลือ หรือส่วนที่ไม่ได้มัด คือ ส่วนที่ต้องการให้สีติด การมัดเป็นการกันสีไม่ให้สีติด