ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->

เส้นไหมไทย ราชินีแห่งเส้นใย สานต่อผ้าไหมไทย หลายๆคนรู้จักผ้าไหมไทย เพราะเป็นสิ่งทอไทยที่มีความงดงาม และเป็นเสน่ห์ต่อผู้พบเห็นเป็นอย่างยิ่ง แต่ก็คงยังมีอีกหลายๆคนที่ยังไม่ทราบว่า กว่าจะเป็นผืนผ้าไหมที่มีความสวยงาม และมีเอกลักษณ์ของความเป็นผ้าไหมไทยนั้น ต้องผ่านขั้นตอน กระบวนการต่างๆ ผนวกกับภูมิปัญญาของบรรพบุรุษไทยมาอย่างลึกซึ้ง ดังนั้นเรามารู้จักต้นกำเนิดของความเป็นผ้าไหมไทยกันเถิด จุดเริ่มต้น คือ เป็นการร่วมประสานกันระหว่างพืชและสัตว์ นั่นคือ ต้นหม่อนกับตัวหนอนไหม

ต้นหม่อน เป็นพืชยืนต้นชนิดหนึ่งที่มีรูปร่างเป็นไม้ทรงพุ่ม เป็นพืชยืนต้น ใบหม่อนเป็นอาหารที่ดีที่สุดของหนอนไหม ผลผลิตเส้นไหมจะมีคุณภาพดีหรือไม่ ผลผลิตต่อไร่จะมากหรือน้อย คุณภาพของใบหม่อนมีส่วนสัมพันธ์โดยตรง รวมทั้งกระบวนการบริหารจัดการแปลงหม่อนเพื่อการใช้ประโยชน์สูงสุดด้วย

วัตถุประสงค์ ->

อาหารหนอนไหม ใบหม่อน มีปริมาณโปรตีน 22.60% คาร์โบไฮเดรต 42.25% ไขมัน 4.57% ความชื้น 6.55% เส้นใยและเถ้า 24.03% เป็นพืชอาหารที่วิเศษสุดสำหรับหนอนไหม (Bombyx mori) ซึ่งเป็นไหมบ้าน นิยมเลี้ยงโดยทั่วไป ส่วนไหมชนิดอื่นๆซึ่งเป็นไหมป่าซึ่งจะกินใบโอ๊ค ใบกระท้อน ใบละหุ่ง หรือใบมันสำปะหลัง เป็นอาหารได้ นิยมเลี้ยงกันบ้างในประเทศอินเดีย จีน ญี่ปุ่น ปัจจุบันญี่ปุ่นได้ปรับปรุงพันธุ์ไหมที่สามารถกินแอปเปิ้ลและพืชตระกูลกะหล่ำได้ แต่การเจริญเติบโตและผลผลิตรังไหมก็ไม่สมบูรณ์เท่าเทียมกับการใช้ใบหม่อนเป็นอาหาร เนื่องจากหนอนไหมมีความสามารถในการเปลี่ยนโปรตีนจากใบหม่อนเป็นเส้นใยไหมได้ดีกว่าพืชชนิดอื่น ใบหม่อน 108-120 กิโลกรัม สามารถเปลี่ยนเป็นรังไหมพันธุ์ไทยพื้นบ้านได้ประมาณ 10-12 กิโลกรัม ถ้าเป็นพันธุ์ลูกผสม จะได้ประมาณ 6-7 กิโลกรัม แต่เมื่อสาวเป็นเส้นไหมจะได้ประมาณ 1 กิโลกรัม เป็นอันว่าการผลิตไหม ยังคงต้องปลูกหม่อนไว้สำหรับเลี้ยงไหม

2. พืชสมุนไพร ตำราสมุนไพรจีนกล่าวถึงสรรพคุณของหม่อนไว้อย่างมากมาย เช่น

“ยอดหม่อน” นำมาต้มใช้ดื่มและล้างตา เพื่อบำรุงตา

วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->

พันธ์หม่อน และหนอนไหม

อุปกรณ์ ->

อุปกรณ์การเลี้ยงไหม

ในการเลี้ยงไหม เกษตรกรจะต้องจัดหาอุปกรณ์ที่จำเป็นต่อการเลี้ยงไหมไว้ให้พร้อมและมีจำนวนที่เหมาะสมกับ แผนการเลี้ยงไหม ได้แก่ โต๊ะเลี้ยงหรือกระด้งเลี้ยงไหม ตาข่ายถ่ายมูลไหมทั้งวัยอ่อนและวัยแก่ ตะกร้าเก็บใบหม่อน จ่อ มีด เขียง ตะแกรงร่อนยา ขนไก่ ตะเกียบ เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีอุปกรณ์ในการฉีดพ่นสารเคมีอบฆ่าเชื้อโรค เช่น เครื่องพ่นสารเคมี หน้ากาก ซึ่งอุปกรณ์ต่าง ๆ เหล่านี้จะต้องมีไว้เพื่อการเลี้ยงไหมในแต่ละรุ่น

สำหรับวัสดุที่จำเป็นต้องใช้ในการเลี้ยงไหมแต่ละรุ่น ได้แก่ น้ำยาฟอร์มาลีน ฟอร์มาดีไฮด์ผง 3% หรือเพบโซล คลอรีน ปูนขาว สบู่ และกระดาษรองเลี้ยงไหม

กระบวนการ/ขั้นตอน->

การเตรียมการปลูกหม่อน การเตรียมปลูกนิยมทำกัน 2 วิธี คือ

1. การปลูกเป็นหลุม มีขนาด กว้าง x ยาว x ลึกประมาณ 50 x 50 x 50 เซนติเมตร รองก้นหลุมด้วยอินทรียวัตถุ
2. ขุดเป็นร่องปลูกยาวตามแถวปลูก มีขนาด กว้าง x ลึก ประมาณ 50 เซนติเมตร รองก้นร่องด้วยอินทรีย์วัตถุ

วิธีการปลูกหม่อน วิธีการปลูกหม่อน นิยมทำกัน 3 วิธี คือ

1. การปลูกด้วยท่อนพันธุ์ นำท่อนพันธุ์ที่มีอายุไม่น้อยกว่า 8 เดือน ที่ปลอดโรคและแมลง ขนาดท่อนพันธุ์ยาวประมาณ 20 เซนติเมตร. หรือบนท่อนพันธุ์ มีตา 3 – 5 ตา การปลูกให้ท่อนพันธุ์ฝังลึกในดิน 3 ใน 4 ส่วน ของความยาวท่อนพันธุ์หรือให้มีตาอยู่เหนือพื้นดินอย่างน้อย 1 ตา ปลูกโดยตรงในแปลงที่เตรียมไว้
2. การปลูกด้วยต้นหม่อนล้างราก นำท่อนพันธุ์ที่มีอายุไม่น้อยกว่า 8 เดือน ที่ปลอดโรคและแมลง ไปปักชำในแปลงเพาะชำก่อน อายุประมาณ 4-6 เดือน จึงย้ายปลูกลงในแปลงที่เตรียมไว้ได้เลยในกรณีที่แปลงเพาะชำกับแปลงปลูกอยู่ใกล้กัน หากแปลงปลูกอยู่ห่างไกลออกไปก็จะต้องถอนกล้าหม่อนออกจากแปลงชำแล้วทำการขนย้ายไปปลูกในแปลงปลูกที่กำหนด
3. การปลูกด้วยต้นหม่อนชำถุง นำท่อนพันธุ์ชำลงในถุงชำพักไว้ ประมาณ 3 เดือน จึงขนย้ายลงปลูกในหลุมที่เตรียมไว้

บทนำ - ก่อนจะเป็นเส้นไหมไทย

เส้นไหมไทย ราชินีแห่งเส้นใย สานต่อผ้าไหมไทย หลายๆคนรู้จักผ้าไหมไทย เพราะเป็นสิ่งทอไทยที่มีความงดงาม และเป็นเสน่ห์ต่อผู้พบเห็นเป็นอย่างยิ่ง แต่ก็คงยังมีอีกหลายๆคนที่ยังไม่ทราบว่า กว่าจะเป็นผืนผ้าไหมที่มีความสวยงาม และมีเอกลักษณ์ของความเป็นผ้าไหมไทยนั้น ต้องผ่านขั้นตอน กระบวนการต่างๆ ผนวกกับภูมิปัญญาของบรรพบุรุษไทยมาอย่างลึกซึ้ง ดังนั้นเรามารู้จักต้นกำเนิดของความเป็นผ้าไหมไทยกันเถิด จุดเริ่มต้น คือ เป็นการร่วมประสานกันระหว่างพืชและสัตว์ นั่นคือ ต้นหม่อนกับตัวหนอนไหม

ต้นหม่อน เป็นพืชยืนต้นชนิดหนึ่งที่มีรูปร่างเป็นไม้ทรงพุ่ม เป็นพืชยืนต้น ใบหม่อนเป็นอาหารที่ดีที่สุดของหนอนไหม ผลผลิตเส้นไหมจะมีคุณภาพดีหรือไม่ ผลผลิตต่อไร่จะมากหรือน้อย คุณภาพของใบหม่อนมีส่วนสัมพันธ์โดยตรง รวมทั้งกระบวนการบริหารจัดการแปลงหม่อนเพื่อการใช้ประโยชน์สูงสุดด้วย

ข้อพึงระวัง ->

การเลี้ยงหม่อนต้องมีโรงเรือน