การทอผ้าพื้นเมือง
โดย : นายพรมมา เวิงวิถา วันที่ : 2017-04-07-11:23:11ที่อยู่ : 7 ม. 7 ต.นาบอน
ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->
ความเป็นมา
การทอผ้า เป็นหัตถกรรมพื้นบ้านที่ต้องอาศัยศิลปะที่เกิดขึ้น จากการสืบทอดภูมิปัญญาของ
บรรพบุรุษต่อเนื่องกันมาจนถึงปัจจุบัน ทุกหมู่บ้านของชาวอีสานจะมีความสามารถในการทอผ้า แต่จะแตกต่างกันไปตามสภาพแวดล้อม หรือ ประเพณีวัฒนธรรม ของแต่ละท้องถิ่น ซึ่งเป็นผ้าทอด้วยมือ และใช้วัตถุดิบในท้องถิ่น คือ ฝ้าย ปลูกกันเองแล้วมาทำเป็นเส้นด้ายและนำมาย้อมสีธรรมชาติ คือ เปลือกไม้ที่มีอยู่ในท้องถิ่น จึงนับได้ว่าการทอผ้าเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่มีคุณค่ายิ่ง ควรแก่การอนุรักษ์ให้คงอยู่คู่คนไทยสืบไป
วัตถุประสงค์ ->
ใช้พันคอ คุมไหล่ เสริมส้างอาชีพ
วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->
ด้ายประดิษฐ์
อุปกรณ์ ->
- อุปกรณ์เตรียมด้ายยืน ด้ายพุ่ง
1) กง ใช้พันเส้นด้าย เพื่อเตรียมไจด้ายสำหรับฟอกและย้อม
2) อัก ใช้พันเส้นด้าย เพื่อจัดระเบียบ3) กระบอกไม่ไผ่ ใช้สำหรับพันเส้นด้าย ใช้แทนหลอดด้าย
4) แกนกระสวย ใช้สำหรับพันด้ายพุ่งเป็นหลอดเล็กๆ5) ไน เป็นเครื่องมือสำหรับกรอด้ายเข้าหลอดด้าย ก่อนที่จะนำไปใส่กระสวย ต้องนำไปใช้ร่วมกับระวิง มีลักษณะด้านหนึ่งเป็นกงล้อขนาดใหญ่มีเพลาหมุนด้าย มีสายพานต่อไปยังท่อเล็กๆ ที่ปลายอีกข้างหนึ่ง
6) หลักเปีย (หลักเผีย) โครงไม้สำหรับเตรียมด้ายยืน สามารถเตรียมด้ายยืนยาว 20 - 30 เมตร (ปัจจุบันมีหลักเปียขนาดใหญ่ เตรียมด้ายยืนได้ยาวกว่า 100 เมตร)
7) แปรงหวีด้ายยืน
- ใช้หวีด้ายยืนให้แผ่กระจาย และเรียงตัวเป็นระเบียบ
- ใช้หวีด้ายยืนหลังจากลงแป้ง
8) อุปกรณ์สำหรับมัดหมี่คือ โฮ่งมัดหมี่1) ฟืมหรือฟันหวี (reed) เป็นกรอบไม้แบ่งเป็นช่องถี่ๆด้วยลวดซี่เล็กๆ สำหรับจัดระเบียบเส้นด้ายยืน ตีกระทบเส้นด้ายพุ่งเพื่อให้ผ้ามีเนื้อแน่นเป็นผืนผ้า
2) ตะกอหรือเขาหูก (harness) ส่วนใหญ่เป็นตะกอเชือก จัดกลุ่มเส้นด้ายยืนเปิดช่องด้ายยืน สำหรับใส่ด้ายพุ่ง
3) แกนม้วนผ้าหรือไม้กำพั่น ใช้ม้วนผ้าที่ทอแล้วใช้ลำต้นไม้ที่มีขนาดสม่ำเสมอ และเหยียดตรง
4) แกนม้วนด้ายยืน ใช้ม้วนด้ายยืนขณะทอ
5) เท้าเหยียบ ใช้ควบคุมการยกตะกอ
6) ที่นั่ง สำหรับนั่งขณะทอผ้า
7) กระสวย ใช้สอดใส่ด้ายพุ่งจะมีลักษณะคล้ายเรือ มีร่องใส่แกนกระสวยมีทั้งแบบแกนเดี่ยวและแกนคู่
กระบวนการ/ขั้นตอน->
กระบวน
๑. การหาวัสดุที่มีคุณภาพ อุปกรณ์การทอมีความมั่นคงแข็งแรง เช่น กี่ ฟืม กระสวย เฟอ เครื่องกรอฝ้าย เป็นต้น
๒. เส้นฝ้ายที่มีคุณภาพ เหนียว นุ่ม สีไม่ตก
๓. การกำหนดลวดลายสีสันที่ต้องการ สีฝ้ายยืนและสีฝ้ายพุ่งให้เหมาะสม
๔. เมื่อได้เส้นฝ้ายและสีสันที่ต้องการแล้วก็เข้าสู่กระบวนการทอ ดังนี้
๔.๑ การทอฝ้ายให้เป็นเส้นเดียวเพื่อนำไปขึ้นเฟอ ที่เรียกกันว่าคันเครือฮูก
๔.๒ การทอให้เป็นผืนผ้า ต้องขึ้นรูปในกี่ที่จะทอ ซึ่งจะใช้กี่พื้นเมือง ขั้นตอนนี้ต้องใช้เวลานานกว่าจะทอผ้าให้ได้หนึ่งผืน ผู้ทอจะต้องมีความชำนาญและเข้าใจลวดลายเป็นพิเศษ รวมถึงความรู้ความสามารถเฉพาะตัวด้วย เพราะถ้าทอผิดแม้แต่เส้นเดียวก็หมายถึงผ้าผืนนั้นลวดลายจะผิดแปลกดูไม่สวยงามเสียเลย
๕. ตรวจสอบคุณภาพผ้า นอกจากจะตรวจสอบผ้าในขณะที่กำลังทอแล้ว เมื่อเสร็จ
สิ้นการทอต้องตรวจสอบผ้าที่ทออีกครั้ง เพื่อให้แน่ใจว่าผ้าที่ทอเป็นสินค้าที่มีคุณภาพ สามารถจำหน่ายต่อไป
ข้อพึงระวัง ->