การส่งเสริมสัมมาชีพชุมชนเพื่อพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากสร้างชุมชนเข้มแข็ง
โดย : นางสาวพิมพ์ใจ จันอาภาส ตำแหน่ง : เจ้าหน้าที่พัฒนาชุมชน วันที่ : 2017-03-27-19:34:47ที่อยู่ : สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอขุนหาญ จังหวัดศรีสะเกษ
ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->
ประเทศไทย 4.0 หรือ Thailand 4.0 เป็นกระบวนทัศน์ใหม่ในการพัฒนาประเทศไทยในปัจจุบัน เป็นการพัฒนาเครื่องยนต์เพื่อขับเคลื่อนการเติบโตทางเศรษฐกิจชุดใหม่ ด้วยการแปลงความได้เปรียบเชิงเปรียบเทียบของประเทศที่มีอยู่ 2 ด้าน คือ ความหลากหลายเชิงชีวภาพ และความหลากหลายเชิงวัฒนธรรม ให้เป็นความได้เปรียบในเชิงแข่งขัน ด้วยการเติมเต็มด้วยวิทยาการ ความคิดสร้างสรรค์ นวัตกรรม วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี และการวิจัยและพัฒนา เพื่อให้ประเทศสามารถรองรับโอกาสและรับมือกับภัยคุกคามในศตวรรษที่ 21 และหลุดจากกับดักของการเป็นประเทศที่มีรายได้ปานกลาง
แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ.2560-2564) ได้กำหนดยุทธศาสตร์การสร้างความเป็นธรรมลดความเหลื่อมล้ำในสังคมเป็น 1 ใน 10 ยุทธศาสตร์การพัฒนาตามแผนฯ และรัฐบาลได้กำหนดนโยบายการลดความเหลื่อมล้ำของสังคมและการสร้างโอกาสเข้าถึงบริการของรัฐ เป็นนโยบายสำคัญ เพื่อแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับปากท้องของประชาชนในระดับล่างซึ่งเป็นคนส่วนใหญ่ของประเทศ โดยมีแผนงานที่สำคัญ คือ แผนงานการพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากและชุมชนเข้มแข็ง ซึ่งได้มอบให้กระทรวงมหาดไทย กรมการพัฒนาชุมชน เป็นหน่วยงานหลักบูรณาการไปสู่การปฏิบัติ
ดังนั้น กรมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย จึงได้ตอบสนองนโยบายดังกล่าว โดยการส่งเสริมการขับเคลื่อนการสร้างสัมมาชีพชุมชน โดยยึดหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ซึ่งได้กำหนดการพัฒนาอาชีพครัวเรือนเป็นหนึ่งในปัจจัยขับเคลื่อนวาระกรมการพัฒนาชุมชน ปี 2560 โดยกระบวนการขับเคลื่อนที่เริ่มต้นด้วยการพัฒนาทักษะการถ่ายทอดองค์ความรู้ให้กับปราชญ์ชุมชน เพื่อให้กลับไปสร้างทีม และจัดฝึกอบรมอาชีพให้กับครัวเรือนเป้าหมายที่ต้องการฝึกอาชีพในหมู่บ้าน โดยใช้พื้นที่ในบ้านปราชญ์ชุมชน หรือ ศูนย์เรียนรู้ชุมชนเป็นแหล่งเรียนรู้ เพื่อมุ่งหมายให้ครัวเรือนที่เข้ารับการฝึกอาชีพมีความรู้ และปฏิบัติอาชีพได้จริง จนพัฒนาเป็นอาชีพที่สร้างรายได้ให้กับครัวเรือน และต่อยอดสู่การรวมกลุ่มจัดตั้งเป็นกลุ่มอาชีพที่มีความเข้มแข็งต่อไป
วัตถุประสงค์ ->
การสร้างสัมมาชีพชุมชน คือ การส่งเสริมให้ชุมชนมีการประกอบอาชีพโดยชอบ ซึ่งมีรายได้มากกว่ารายจ่าย โดยลดการเบียดเบียนตนเอง ผู้อื่น และสิ่งแวดล้อม ทั้งนี้ ต้องมีความสอดคล้องกับวิถีของชุมชนเพื่อความมุ่งหมายในการสร้างระบบเศรษฐกิจชุมชน
ข้าพเจ้าได้รับมอบหมายให้รับผิดชอบพื้นที่เป้าหมายในการดำเนินงานสัมมาชีพชุมชน จำนวน 2 ตำบล 2 หมู่บ้าน ได้แก่ บ้านตาหมื่น หมู่ที่ 5 ตำบลโพธิ์วงศ์ และบ้านพรานใต้ตะวันตก หมู่ที่ 15 ตำบลพราน ในฐานะพัฒนากรผู้ประสานงานตำบลซึ่งมีบทบาทหน้าที่ส่งเสริมการสร้างสัมมาชีพชุมชน ให้เกิดผลสำเร็จอย่างเป็นรูปธรรม ซึ่งได้ดำเนินการตามกระบวนการ ดังนี้
4.1 ปรับฐานคิดของตนเองโดยการศึกษาและเตรียมข้อมูล ศึกษาแนวทางการส่งเสริมสัมมาชีพจากเอกสารและคู่มือกรมการพัฒนาชุมชน การลงศึกษาพื้นที่ด้วยตนเอง สังเกตุ สอบถาม ประชาชนในพื้นที่ เพื่อค้นหาปราชญ์ชุมชนค้นหาศักยภาพชุมชนเพื่อวางแผนกำหนด Positioning และแผนปฏิบัติการ โดยยึดแนวคิด
การพัฒนาที่สมดุลของระบบเศรษฐกิจไทย คือ เศรษฐกิจมหภาคเน้นที่การส่งออก และเศรษฐกิจฐานราก (การกลับมาที่ชนบท สร้างการเติบโตจากภายใน) : สมคิด จาตุศรีพิทักษ์ รองนายกรัฐมนตรี
หัวใจของการสร้างเศรษฐกิจฐานราก คือ 1.) การสร้างสัมมาชีพ 2.) การสร้างวิสาหกิจชุมชน : นพ.ประเวศ วะสี ราษฏรอาวุโส
4.2 การเตรียมความพร้อมชุมชน ถึงแม้ว่าหมู่บ้านเป้าหมายจะเป็นหมู่บ้านที่ผ่านการให้การศึกษาด้วยหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง หลักการทรงงาน การสำรวจข้อมูล และการจัดเวทีประชาคมจัดทำแผนชุมชนเมื่อ ปี 2559 ตามแผนยุทธศาสตร์การขับเคลื่อนการพัฒนาตามหลักปรัชญาในภาคการเกษตรและชนบท (ยุทธศาสตร์ที่ 1) พัฒนากรก็ต้องดำเนินการให้การศึกษาและสร้างการรับรู้แก่ประชาชน ผู้นำชุมชน กลุ่ม/องค์กร ปราชญ์ชุมชนสร้างการรับรู้ถึงกระบวนทัศน์ใหม่ในการพัฒนาประเทศไทย Thailand 4.0 ทิศทางการพัฒนาประเทศ นโยบายรัฐบาล แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับ 12 เพื่อเป็นการกระตุ้นให้เกิดความพร้อม และเป็นการระเบิดจากข้างใน
4.3 การสร้างและพัฒนาผู้นำสัมมาชีพ “วิทยากรสัมมาชีพชุมชน” ซึ่งถือว่าเป็นขั้นตอนที่มีความสำคัญ เนื่องจากทีมวิทยากรสัมมาชีพชุมชน ถือเป็นกลไกหลักในการสร้างสัมมาชีพชุมชนในหมู่บ้านให้เกิดผลสัมฤทธิ์ เห็นผลอย่างเป็นรูปธรรม
เทคนิคและวิธีการ ใช้การสร้างแรงจูงใจ เสริมแรงบวก และเพิ่มเติมทักษะความรู้ ที่จำเป็น เช่น การถ่ายทอดความรู้ หลักการทรงงานของในหลวง รัชกาลที่ 9 หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง Thailand 4.0 เส้นทางการพัฒนาผลิตภัณฑ์ OTOP กระบวนการแผนชุมชน สร้างโอกาสและเครือข่ายในการเรียนรู้แลกเปลี่ยนประสบการณ์ ผ่านช่องทางต่างๆ Page, Face book , Line เช่น กลุ่มไลน์สัมมาชีพชุมชน กลุ่มวัยรุ่นสร้างตัว มนุษย์เงินเดือนสู่ชีวิตเกษตรกรฯลฯ
4.4 การขับเคลื่อนตามขั้นตอนการสร้างสัมมาชีพชุมชน กรอบงบประมาณดำเนินโครงการสร้างสัมมาชีพชุมชนตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ประจำปี 2560 กรมการพัฒนาชุมชน ดังนี้
4.4.1 โครงการพัฒนาผู้นำสัมมาชีพ หลักสูตร “วิทยากรสัมมาชีพชุมชน”
4.4.2 โครงการประชุมเชิงปฏิบัติการวิทยากรสัมมาชีพชุมชนระดับจังหวัด
4.4.3 โครงการเตรียมความพร้อมวิทยากรสัมมาชีพชุมชนระดับหมู่บ้าน
4.4.4 โครงการส่งเสริมการสร้างสัมมาชีพชุมชนระดับหมู่บ้าน
4.4.5 โครงการสนับสนุนการจัดตั้ง และพัฒนากลุ่มอาชีพ
เทคนิคและวิธีการ พิจารณาคัดเลือกกลุ่มเป้าหมาย ปราชญ์ชุมชนให้ตรงกับหลักสูตรวัตถุประสงค์ของโครงการ ออกแบบจัดรูปแบบการฝึกอบรมให้สอดคล้องลรรลุวัตถุประสงค์ เสริมแรงโดยการซักถาม ยิงคำถามให้ตอบ เพื่อทบทวนสร้างความเข้าใจ หาตัวอย่างที่ดีให้ดู
4.5 ส่งเสริมสนับสนุนการพัฒนาอาชีพครัวเรือน โดยคำนึงถึงทุนเดิมศักยภาพของครัวเรือน ทุนชุมชน ความเป็นไปได้ และตลาดรองรับ การพัฒนาอาชีพครัวเรือนควรอยู่บนพื้นฐานของแนวคิด ให้คนในชุมชนต้องได้รับการพัฒนาอาชีพ มุ่งเน้น 2 ประเด็นหลัก คือ ลดรายจ่าย (ควบคุมต้นทุน) เพิ่มรายได้ โดยเน้นให้ผู้นำสัมมาชีพชุมชน ซึ่งเป็นปราชญ์ชาวบ้านเป็นผู้ถ่ายทอดความรู้ (ชาวบ้านสอนชาวบ้าน) และให้การแนะนำช่วยเหลืออย่างต่อเนื่อง พร้อมทั้งสนับสนุนให้เกิดการรวมกลุ่มอาชีพเพื่อให้ครัวเรือน มีอาชีพมีรายได้ที่สมารถดำรงชีวิตที่พอเพียงตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง
4.6 ประสานและบูรณาการกิจกรรมโครงการเพื่อสนับสนุนการสร้างสัมมาชีพชุมชน โดยการพัฒนาและขับเคลื่อนแผนชุมชน แผนตำบล บูรณาการทุนชุมชน เช่น ตลาดนัดชุมชนไทยช่วยไทย คนไทยยิ้มได้ โครงการศรีสะเกษพัฒนาตามแนวปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ฯลฯ
4.7 ยกระดับต่อยอดการสร้างสัมมาชีพชุมชน โดยการพัฒนาและจัดตั้งกลุ่มอาชีพ เพื่อเป็นการส่งต่อการพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชนสร้างผู้ผลิตผู้ประการ OTOP กลุ่มวิสาหกิจชุมชน เพื่อสร้างความเข้มแข็งแก่ชุมชนด้วยระบบเศรษฐกิจชุมชน ที่มีทิศทางชัดเจนมากขึ้น
เทคนิคการส่งเสริมสัมมาชีพชุมชน
ในฐานะพัฒนากรผู้รับผิดชอบการส่งเสริมสัมมาชีพชุมชนในหมู่บ้านเป้าหมายดังกล่าว ให้บรรลุเป้าหมายตามวัตถุประสงค์ ข้าพเจ้าได้น้อมนำหลักการทรงงานของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ รัชกาลที่ 9 มาเป็นแบบอย่างในการทำงาน ดังนี้
1.การเตรียมข้อมูล การศึกษาข้อมูล
2.การลงศึกษาพื้นที่ด้วยตนเอง
3.สอบถามผู้เชี่ยวชาญที่รู้ข้อมูลจริง
4.หาข้อมูลเพิ่มเติมจากประชาชนพื้นที่
5.วิเคราะห์ สังเคราะห์ให้ได้ข้อสรุป มองแบบองค์รวม เริ่มทำจากจุดเล็ก
6.เรียบง่ายและประหยัด เริ่มจากสิ่งที่ประชาชนมี ไม่ทำในสิ่งที่ประชาชนไม่ต้องการ
7.ทดลองดำเนินการ ปรับปรุงแก้ไขให้สมบูรณ์
๕. ผลของการสร้างสัมมาชีพชุมชน
5.1 ประชาชนได้รับการส่งเสริมและพัฒนาอาชีพตามแนวทางสัมมาชีพชุมชน สามารถสร้างรายได้ ให้กับตนเอง หมู่บ้านละ 20 ครัวเรือน
5.2 ชุมชนมีทีมวิทยากรสัมมาชีพเพื่อขับเคลื่อนสัมมาชีพในระดับหมู่บ้าน หมู่บ้านละ 1 ทีม
5.3 ชุมชนมีการพัฒนาและจัดตั้งกลุ่มอาชีพเพื่อต่อยอดและพัฒนาไปสู่ผู้ผลิตผู้ประกอบการ OTOP อย่างน้อยหมู่บ้านละ 2 กลุ่ม
5.4 ชุมชนมีระบบเศรษฐกิจที่พึ่งตนเองได้ ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และแนวทางของสัมมาชีพชุมชน คือ มีรายได้มากกว่ารายจ่าย ไม่เบียดเบียนตนเอง ไม่เบียดเบียนผู้อื่น และไม่เบียดเบียนสิ่งแวดล้อม
วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->
6. ปัจจัยแห่งความสำเร็จ
6.1 ประสิทธิภาพของกลไกและองค์กรในการขับเคลื่อน ซึ่งได้แก่ ผู้นำสัมมาชีพชุมชน หรือ ทีมวิทยากรสัมมาชีพชุมชน และทีมสนับสนุนการขับเคลื่อนสัมมาชีพชุมชนในแต่ละระดับ
6.2 ความร่วมมือและการมีส่วนร่วมของประชาชน ผู้นำ กลุ่มองค์กรในชุมชน หมายถึง ประชาชนนำหน้า และลงมือทำด้วยตนเอง เป็นการระเบิดจากข้างใน
6.3 แรงหนุนเสริมจากพลังประชารัฐ ภาคประชาชน : ลงมือทำ ภาคราชการ : ชี้เป้า สนับสนุน ส่งเสริม และภาคเอกชน : ร่วมขับเคลื่อน
อุปกรณ์ ->
การส่งเสริมการสร้างสัมมาชีพชุมชนไม่ควร ทำในสิ่งที่ประชาชนไม่มีความพร้อม และไม่ต้องการ ควรเกิดจากการระเบิดจากข้างใน
กระบวนการ/ขั้นตอน->
ข้อพึงระวัง ->