ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->

ได้สืบทอดการย้อมเส้นไหมด้วยสีธรรมชาติ และทอผ้ามาจากบรรพบุรุษ ทอไว้ใช้เองในครัวเรือนปัจจุบันมีความชำนาญ ทอเพื่อจำหน่าย เป็นอาชีพเสริม  ประกอบกับต้องการอนุรักษ์ และสืบทอดภูมิปัญญาไว้ให้ลูกหลานได้สืบทอดต่อไป

วัตถุประสงค์ ->

 1. เตรียมสีย้อม โดยนำวัตถุดิบที่ให้สีตามที่ต้องการไปต้มเพื่อสกัดเอาสี กรองเฉพาะน้ำเก็บไว้

 2. เตรียมน้ำกรด โดยนำพืชที่มีรสเปรี้ยวไปต้มกับน้ำ ปล่อยให้เดือดสักพักยกลง กรองเฉพาะน้ำเก็บไว้

           3. เตรียมน้ำด่าง โดยการนำขี้เถ้าจากพืชเนื้ออ่อนหรือพืชฉ่ำน้ำที่เย็นแล้ว เช่น กาบกล้วยแห้ง  ต้นผักโขม กากมะพร้าว เปลือกนุ่น ฟางข้าว ฯลฯ แช่น้ำทิ้งไว้  กรองเฉพาะน้ำเก็บไว้

           4. นำเส้นใย (ในที่นี้ใช้เส้นไหม) แบ่งใส่ห่วง  นำไปแช่น้ำ 10 – 15 นาที  บิดให้หมาด  กระตุกให้เส้นไหมคลายตัว

          5. นำน้ำสีที่สกัดได้ขึ้นตั้งไฟ  ใส่น้ำกรดและสารส้มบดละเอียดลงไปในหม้อย้อม คนให้ละลายเข้ากัน

          6. เมื่อน้ำสีเดือดแล้วตักแบ่งใส่กะละมังเล็กน้อย  นำเส้นไหมลงไปขยำเพื่อให้แน่ใจก่อนว่าสีติดทั่ว และเสมอกันดี โดยใช้ก้นขวดแก้วค่อยๆทุบ ย้ำให้เส้นไหมจุ่มน้ำสีเท่าๆกัน  และเพื่อป้องกันไม่ให้เส้นไหมแตกและน้ำสีไม่ให้ลวกมือ

         7. นำเส้นไหมลงไปย้อมในหม้อย้อมประมาณ 30 – 40 นาที ระหว่างย้อมให้หมั่นพลิกกลับเส้นไหมให้จุ่มในน้ำสีให้ทั่วและเสมอกัน

         8. เมื่อครบ 40 นาที หรือเมื่อเห็นว่าสีติดทั่วกันดีแล้ว  ยกเส้นไหมขึ้นจากน้ำย้อมใช้ไม้บิดแล้วนำไปซักล้างในน้ำด่างที่เตรียมไว้  เพื่อให้สีติดและทนต่อการซัก

         9. นำไปล้างด้วยน้ำสะอาด (ควรใช้น้ำฝน น้ำคลอง สระ ห้วย บึงหรือน้ำในแหล่งน้ำธรรมชาติที่สะอาดและไม่กระด้าง) 3 – 4 น้ำหรือจนกว่าจะสะอาดไม่มีสีหลุดออกมา  บิดให้หมาด  กระตุกให้เส้นไหมคลายตัว

       10. เพื่อให้ได้สีที่แตกต่างอาจนำเส้นไหมไปขยี้ในน้ำโคลน (โดยนำโคลนผสมน้ำคนให้เข้ากันจนเนียน กรองเอาสิ่งสกปรกออก) ล้างในน้ำให้สะอาด 3 – 4 น้ำ หรือจนกว่าน้ำจะใส  บิดให้หมาด  กระตุกให้เส้นไหมคลายตัว ไม่พันกัน ตากให้แห้ง

วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->

การย้อมสีธรรมชาติ  คือ  การนำเอาวัตถุดิบในธรรมชาติที่ได้จากพืช  สัตว์และอื่นๆมาย้อมกับเส้นไหม ฝ้ายเพื่อนำมาทอเป็นผ้า  การย้อมผ้าด้วยสีธรรมชาติเป็นความภาคภูมิใจอย่างหนึ่งของคนทำ  เป็นภูมิปัญญาชาวบ้านที่ยังคงร่วมสมัยอยู่เสมอ  อีกทั้งไม่เป็นอันตรายทั้งผู้ย้อมและผู้สวมใส่  วัตถุดิบในธรรมชาติที่นิยมนำมาย้อม  เช่น  สีแดงจากครั่ง  สีเหลืองจากเข  สีกระดังงา(เหลืองนวล)จากประหูด  สีน้ำเงินจากคราม  เป็นต้น

อุปกรณ์ ->

เคล็ดลับ

·         ก่อนทำการย้อมเส้นไหมหลังจากแช่ผ้าในน้ำก่อน 10 – 15 นาทีแล้ว  ต้องย่ำสีย้อมกับเส้นไหมให้ทั่ว เสมอกันก่อนค่อยย้อมจริง และหมั่นพลิกกลับเส้นไหมให้จุ่มน้ำย้อมให้เสมอกัน  ไฟต้องแรงเสมอ

กระบวนการ/ขั้นตอน->

-

ข้อพึงระวัง ->