การทอผ้า
โดย : นางสุบัน อินทรีย์ ตำแหน่ง : ปราชญ์ชุมชน วันที่ : 2017-03-23-16:46:16ที่อยู่ : 48 บ้านจาน หมู่ที่ 1 ตำบลจาน อำเภอเมืองศรีสะเกษ จังหวัดศรีสะเกษ
ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->
ชาวบ้านจาน หมู่ที่ 1 ตำบลจาน อำเภอเมืองศรีสะเกษ จังหวัดศรีสะเกษ มีการทอผ้าไหมเพื่อใช้เอง ซึ่งสืบทอดวิธีการทอผ้าไหมมาจากบรรพบุรุษ การทอผ้าไหมเริ่มตั้งแต่การปลูกหม่อนเลี้ยงไหม เพื่อผลิตเส้นไหมเอง ใช้สำหรับทอผ้าไหมมัดหมี่ ผ้าขาวม้า นอกจากการทอผ้าไหมเพื่อใช้เองในครัวเรือนแล้ว ยังทอเป็นผ้าสบง จีวร เพื่อถวายพระสงฆ์ ทอเป็นผ้าไหมมัดหมี่ ผ้าโสร่ง เพื่อใช้เป็นของรับไหว้ปู่ย่าในงานแต่งงานมงคลสมรส แล้วยังใช้เป็นของขวัญของฝากสำหรับญาติพี่น้อง เพื่อนฝูง คนรู้จักคนที่เคารพนับถือ
วัตถุประสงค์ ->
การเลี้ยงไหม
เริ่มตั้งแต่การปลูกหม่อน โดยใช้กิ่งต้นหม่อนปักชำ เมื่อต้นหม่อนอายุประมาณ ๓ เดือน ก็สามารถเก็บใบหม่อนเพื่อไปเลี้ยงหนอนไหมได้ ซึ่งการเก็บใบหม่อนจะเก็บจากใบล่างขึ้นไปหาใบที่อยู่ข้างบน ขึ้นอยู่กับขนาดของหนอนไหม ถ้าหนอนไหมยังเป็นตัวอ่อนก็ต้องใช้ใบหม่อนใบอ่อน หนอนไหมจะลอกคราบทั้งหมด ๔ ครั้ง แต่ละครั้งจะใช้เวลา ๑ สัปดาห์
การสาวไหม
การสาวไหม ใช้น้ำฝนที่สะอาดในการสาวไหม โดยให้น้ำร้อนประมาณ ๗๐-๘๐ องศาเซลเซียส จะทำให้ได้เส้นไหมที่สวย และสม่ำเสมอ แต่ถ้าน้ำร้อนเกินไป จะทำให้สาวไหมไม่ออก ต้องสาวไหมให้เสร็จภายใน ๗ วัน ถ้าสาวไหมไม่หมดก็นำไปตากแดด ประมาณ ๓ ชั่วโมง เพื่อให้ดักแด้ตาย แต่ข้อเสียของการตากแดด คือ ทำให้ไหมสีซีด
การฟอกไหมและการย้อมสี
นำเส้นไหมที่ได้จากการสาวไหม มาฟอกสี เพื่อให้เส้นไหมมีสีอ่อนลง จางลง เพื่อนำไปย้อมสีต่อไป การฟอกไหม จะหยดน้ำยาล้างจาน เพื่อเพิ่มความมันเงาของเส้นไหม และการย้อมสี ต้องผสมสบู่เทียมเพื่อป้องกันการตกสีของผ้าไหม
การมัดหมี่
เป็นการนำเส้นไหมที่ผ่านการย้อมแล้ว มาทำลวดลาย โดยการนำเส้นไหมไปขึงให้ตึง แล้วใช้เชือกฟางมัดเป็นจุดเล็กๆ ตามลายที่ต้องการ และแต้มสีต่างๆ เพื่อเพิ่มลวดลาย เมื่อทำลวดลายเสร็จแล้วก็ต้องแก้หมี่โดยการใช้มีดเล็กๆ ตัดเชือกฟางที่ทำลวดลายออก แล้วนำหมี่ที่ได้ไปปั่นใส่หลอดเล็กๆเพื่อที่จะไปทอเป็นผ้าไหมต่อไป
การทอผ้าไหมมัดหมี่
การนำเส้นไหมที่ผ่านการย้อมสีตามที่ต้องการแล้ว นำไปต่อกับฟืม (การประกอบเส้นไหมเข้ากับเครื่องมือทอผ้า) ความยาวแล้วแต่ว่าใครจะกำหนด แล้วนำไปติดตั้งบนกี่เพื่อทำการทอ
วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->
ต้องมีการศึกษาหาเทคนิคใหม่ๆ อยู่เสมอ โดยเฉพาะรูปแบบและลวดลายของผ้าเพื่อให้ตรงกับความต้องการของตลาด
อุปกรณ์ ->
ในขั้นตอนการเลี้ยงไหมต้องระวังไม่ให้มีมดในบริเวณที่เลี้ยงไหม หากมีมดรบกวนจะทำให้ไหมตายหรือเกิดความเสียหายได้
กระบวนการ/ขั้นตอน->
เทคนิค/เคล็ดลับในการผลิต
๑. การเลี้ยงไหม จะใช้แป้งโรยที่หนอนไหม เพื่อให้หนอนไหมตื่นกินใบหม่อนพร้อมกัน และโตเท่ากัน
๒. การสาวไหม ใช้น้ำฝนที่สะอาดในการสาวไหม โดยให้น้ำร้อนประมาณ ๗๐-๘๐ องศาเซลเซียส จะทำให้ได้เส้นไหมที่สวย และสม่ำเสมอ แต่ถ้าน้ำร้อนเกินไป จะทำให้สาวไหมไม่ออก ต้องสาวไหมให้เสร็จภายใน ๗ วัน ถ้าสาวไหมไม่หมดก็นำไปตากแดด ประมาณ ๓ ชั่วโมง เพื่อให้ดักแด้ตาย แต่ข้อเสียของการตากแดด คือ ทำให้ไหมสีซีด
๓. การฟอกไหม จะหยดน้ำยาล้างจาน (ซันไลต์) เพื่อเพิ่มความมันเงาของเส้นไหม
๔. การย้อมสี ต้องผสมสบู่เทียมเพื่อป้องกันการตกสีของผ้าไหม
ข้อพึงระวัง ->