ทำพานบายศรีสู่ขวัญ
โดย : นางเสาวภา อุดมศิลป์ ตำแหน่ง : ปราชญ์ชุมชน วันที่ : 2017-06-21-15:14:39ที่อยู่ : 54....หมู่ที่...13 ต.หนองกุง
ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->
พิธีบายศรีสู่ขวัญ" เป็นพิธีเก่าแก่ของชาวไทยแทบทุกภาค ซึ่งพิธีสู่ขวัญนี้จะทำกันได้ในทุกโอกาส ทั้งในมูลเหตุแห่งความดีและไม่ดี พิธีสู่ขวัญจึงเป็นได้ทั้งการแสดงความชื่นชมยินดี และเป็นการปลอบใจให้เจ้าของขวัญ ตามความเชื่อที่ว่าคนเราเมื่อเกิดมาในโลกจะมี "ขวัญ" ประจำกายคอยช่วยพิทักษ์รักษาเจ้าของขวัญให้มีความสวัสดี ดังนั้น พิธีสู่ขวัญจึงถือเป็นประเพณีที่ถือสืบทอดกันมา และในการทำพิธีต้องมีพานบายศรีสู่ขวัญ ในการประกอบพิธีด้วย
วัตถุประสงค์ ->
กระบวนการ/วิธีการขั้นตอน/เทคนิค/ข้อพึงระวังที่ใช้ในการแก้ปัญหาหรือพัฒนาอาชีพ
อุปกรณ์
๑. โฟมหนา ๒ นิ้ว ตัดเป็นขนาดต่าง ๆ ๗ ขนาด
ชั้นล่างสุด ชั้นที่ ๗ กว้าง ๓ นิ้ว
ชั้นที่ ๖ กว้าง ๗ นิ้ว
ชั้นที่ ๕ กว้าง ๖.๕ นิ้ว
ชั้นที่ ๔ กว้าง ๖ นิ้ว
ชั้นที่ ๓ กว้าง ๕.๕ นิ้ว
ชั้นที่ ๒ กว้าง ๕ นิ้ว
ชั้นที่ ๑ กว้าง ๔.๕ นิ้ว
แล้วเฉือนโฟมตรงกลางออกและเจาะโฟมตรงจุดศูนย์กลางให้มีความกว้างเล็กเท่ากับบายศรี
๒. ใบตองตานี ประมาณ ๑๔ กิโลกรัม ช่วงขนาดกลาง
๓. ลวดเย็บตัว U ขนาด ๒ นิ้ว ๒๐๐ ตัว ใช้ลวดเบอร์ ๑๖
๔. กาบกล้วย, กาบพลับพลึง, เนื้อมะละกอดิบ
๕. ดอกพุดและดอกไม้ตกแต่งตรงชั้นของบายศรี
๖. ด้าย เข็ม เข็มหมุด
๗. ขัน, ชาม, พานทำยอดบายศรี
วิธีทำ
๑. ขนาดของหลักบายศรีควรสูงประมาณ ๑.๗๐ ม.
๒. ช่วงห่างของแต่ละชั้น ห่างประมาณ ๘ นิ้ว
๓. ความกว้างของแต่ละชั้น คำนึงถึงเส้นรอบวงว่าจะต้องใช้ตัวบายศรีเท่าใด เช่นชั้นที่ ๗ ใช้ตัวบายศรี ๙ ตัว ต้องติดข้างล่างและข้างบนเป็น ๑๘ ตัว ตัวรองอีก ๑๘ ตัวชั้นที่ ๖ ใช้ตัวบายศรี ๑๖ ตัว ตัวรอง ๑๖ ชุดชั้นที่ ๕ ใช้ตัวบายศรี ๑๔ ตัว ตัวรอง ๑๔ ชุดชั้นที่ ๔ ใช้ตัวบายศรี ๑๒ ตัว ตัวรอง ๑๒ ชุดชั้นที่ ๓ ใช้ตัวบายศรี ๑๐ ตัว ตัวรอง ๑๐ ชุดชั้นที่ ๒ ใช้ตัวบายศรี ๘ ตัว ตัวรอง ๘ ชุดชั้นที่ ๑ ใช้ตัวบายศรี ๘ ตัว ตัวรอง ๖ ชุดตัวรองช่องละ ๓ ชิ้นเมื่อติดตัวบายศรีได้แล้ว จึงจะกำหนดการใช้ใบตอง๔. ควรลดหลั่นขนาดกันไปจนถึงยอด
๕. ทำตัวบายศรีเสร็จแล้วแช่น้ำให้อิ่ม แล้วนำขึ้นสลัดให้สะเด็ดน้ำ ใส่ไว้ในกาละมังคลุมด้วยผ้าขาวบาง จะอยู่ได้หลายวันจนกว่าจะเหลือง เพราะกว่าจะทำเสร็จใช้เวลาเป็นวัน ๆ
๖. การทำตัวรอง ใบตองกว้าง ๑.๕ นิ้ว จีบใบตองด้านแข็งอยู่ทางขวามือด้านอ่อนอยู่ทางซ้ายมือ พับมาทางขวามือ ๓ ทบ ให้เกินครึ่งไปทางขวามือทางด้านขวามือใช้ใบตองพับ ๓ ทบซ้อนใบตองที่พับจากทาง
ด้านซ้ายมือให้อยู่ตรงกลาง เมื่อพับได้เช่นนี้แล้ว ๓ อัน ให้ห่อ ๓ ชิ้นรวมกัน วิธีห่อห่อแบบห่อบายศรีจนครบ
๗. การเข้าตัวบายศรี อาจจะทำที่หลักบายศรีเลยหรือจะนำมาประกอบข้างนอกเสร็จแล้วจึงจะใส่ก็ได้ เพื่อสะดวกควรประกอบข้างนอก
๘. วิธีเข้าตัวบายศรี ให้เริ่มตั้งแต่ชั้นล่างก่อน ก่อนจะเข้าตัวบายศรีให้ตัดและตกแต่งบายศรีให้มีขนาดเท่ากันก่อนทุกตัว และนำไปติดกับแป้นโฟมที่ให้ตัดไว้แล้ว กะจังหวะให้ช่วงห่างเท่า ๆ กัน
แล้วนำบายศรีโดยใช้ลวดตัว U เสียบยึดให้แน่นจนครบรอบชั้นบนชั้นล่างก็ติดเช่นเดียวกันให้ตัวบายศรีตรงกันทั้งข้างล่างข้างบน แล้วจึงติดตัวรองระหว่างช่องของบายศรีจนครบ
๙. คาดเอว หรือสายรัด ระหว่างชั้นบนและชั้นล่างของตัวบายศรีจะใช้กาบกล้วย กาบพลับพลึง หรือใช้ใบตองรัดก็ได้ ถ้าใช้กาบกล้วย กาบพลับพลึงจะต้องสลักลวดลาย และอาจตกแต่งด้วยบานไม่รู้โรยหรือดอกไม้อื่น หรืออาจเย็บสวนคาดแทนก็ได้ ถ้าใช้ใบตองก็จะต้องเย็บแบบหรือตกแต่งดอกไม้ หรือจะใช้เป็นมาลัยแบนคาดก็ได้
๑๐. ทำเช่นนี้ครบ ๓ ชั้นแล้ว ชั้นบนสุดให้ใส่บายศรีปากชาม
จะใช้ชามหรือพานก็ได้วางอยู่บนยอดบายศรี
๑๑. แป้นบายศรีแต่ละชั้นจะเห็นโฟม ให้ตัดใบตองปิดทั้งข้างล่างและข้างบนแล้วประดับดอกไม้ปักเรียบ ๆ จะเป็นบานไม่รู้โรยหรือดอกรัก ฯลฯ ถ้าแต่งดอกไม้มากหรือปักให้แน่นจะทำให้บดบังความงามของบายศรีไป
วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->
การคัดเลือกใบตองเพื่อมาทำพานบายศรี ควรเลือกใบตองที่มีสีเขียว และสด เพื่อให้ได้พานบายศรีที่สวยงาม และในการเย็บพานแต่ละชั้น ควรเย็บให้มีความเข็งแรง คงทน
อุปกรณ์ ->
กระบวนการ/ขั้นตอน->
ข้อพึงระวัง ->