ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->

อาชีพจักสานหรือการจักสานงานจากไม้ไผ่เป็นภูมิปัญญาที่สืบทอดกันมาจากบรรพบุรุษ ซึ่งเครื่องจักสานเป็นเครื่องมือในการทำมาหากิน เป็นเครื่องใช้ในครัวเรือน เป็นสิ่งที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิตของคนภาคอิสานเรื่อยมา การจักสานหวดเป็นอีกหนึ่งเครื่องใช้ที่สำคัญเพราะใช้ในการนึ่งข้าวเหนียว ซึ่งเป็นอาหารหลักของคนอิสาน หวดที่ดีต้องดีมาตั้งแต่การเลือกไม้ไผ่ การจักตอก การสาน ส่งผลถึงความหอมของข้าว เเละการเก็บรักษา การใช้งานได้อย่างยาวนาน

วัตถุประสงค์ ->

ขั้นเตรียมเส้นตอก

     ใช้พร้าตัดไม้ไผ่พุงจากกอ   โดยเลือกลำที่ไม่แก่หรืออ่อนจนเกินไป

    ใช้เลื่อยตัวให้เป็นปล้อง ๆ โดยทิ้งส่วนที่เป็นข้อ   ความยาวของไม้ไผ่ที่เลื่อยนั้นขึ้นอยู่กับขนาดของหวด   เช่น   ถ้าสานหวดใหญ่จะตัดไม้ให้ยาว   35 นิ้ว หวดขนาดกลาง   30   นิ้ว   หวดขนาดเล็ก 25   นิ้ว   เป็นต้น

     ใช้พร้าผ่าไม้ไผ่เป็นซีก (ชาวบ้านเรียก  กีบ) ขนกดความกว้างของซีกไม้ไผ่ หวดขนาใหญ่ กว่าง 0.5 ซม. หวดขนาดกลาง กว้าง 0.8 ซม. หวดขนาดเล็ก กว้าง 0.6 ซม.

    การจักส่วยตอก คือ การเหลาซีกไม้ไผ่เพื่อลบคมของซีกไม้ตรงกลางออก อล้วเหลาหัวท้ายของซีกไม้ให้เรียวลง

    การจักตอก คือ การเอาส่วนที่เป็น เนื้อไม้และเปลือกไม้ไผ่ (ติวไม้) แยกออกจากกันซีกหนึ่งจะจักเป็นเส้นตอกได้ ประมาณ 8-10   เส้นการจักตอกสำหรับสานหวด ควรหาสไม้ไผ่ที่ค่อนข้างอ่อน ความยาวของเส้นตอก ทำตามขนกดที่กล่าวข้างต้น

ขั้นนำเส้นตอกที่จักไว้ไปผึ่งแดดย่าง หรือรมควัน

     นำเส้นตอกที่ จักเสร็จแล้วผึ่งแดดให้แห้ง ถ้าเป็นฤดูก็ใช้วิธีรมควัน จะทำให้ไม่มีรา ขึ้น การผึ่งแดดใช้เวลา 2-3 วันถ้ารมควันก็ให้สังเกตดูสีของเส้นตอก เป็นสี น้ำตาล ก็ถือว่าใช้ได้

    เมื่อเส้นตอกผึ่งแดดหรือรมควันได้ที่แล้วมัดตอกเป็นมัด ๆ ตามความยาวของเส้นตอก แต่ชะขนาดไว้  

ขั้นการสานหวด

     การก่อหวดใช้ตอกเป็นเปลือกไผ่ (ติว ไม้) สานก่อรวมกันกับตอกธรรมดา วางในแนวตั้ง 4 เส้น แนวนอน 8 เส้น สานขัดเป็นลาย 3 โดยเริ่มจากจุดกึ่งกลาง สานไปข้างจุดกึ่ง สานไปข้างละ 13 ชัด

    รอบปลุกก้นหวด นำเอมหวดที่ก่อแล้วมาหักมุมที่จุดกึ่งกลางแล้ว สานลาย 3 ไป รอบ ๆ หวดจนหมดเส้นตอกทั้ง 2 ข้าง

    การสานหวด ถ้าสานความสูงของหวดยังไม่ได้ขนาด ก็สามารถใช้เส้นตอกเพิ่มความสูงได้แล้วสานเพิ่มเข้าไปอีกทั้ง2 ข้าง

    การไพหวด เมื่อความสูงได้ตามความต้องการแล้ว จะใช้ตอกไพ มาสานขัดหวดเป็นขัดลาย 3 โดยใช้ตอกไพ 3 เส้น สานลายขัดไล่กันไปให้รอบ แล้ว ตัดเส้นตอกที่ยาวเกินไปทิ้งเพื่อเตรียมม้วนในขั้นตอนสุดท้าย

    การม้วนหวดเริ่มจากด้านข้างของหวด ใช้นิ้วมือหักม้วนไปตามลาย ม้วนต่อกันไปเรื่อย ๆ จนถึงกึ่งกลายและเหน็บเส้นตอก 2 –3 เส้น สุดท้ายลงไปตามลาย ของหวดแต่ละข้างก็จะได้หวดนึ่งข้าวที่สมบูรณ์

วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->

อุปกรณ์ ->

การผึ่งเเดดเเละรมควันไม้ไผ่ หากไม่มีประสบการอาจทำไผ่เสียหายไม่สามารถใช้ได้

กระบวนการ/ขั้นตอน->

ข้อพึงระวัง ->