ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->

เกลือเป็นอาหารแร่ธาตุที่มีความจำเป็นต่อ ร่างกายและใช้ประโยชน์ในงานอุตสาหกรรมโรง งานหลายชนิด เช่น โรงงานทำกระจก โรงงานฟอก หนัง เป็นต้น เกลือที่ใช้อยู่ทั่วไปมี 2 ชนิด คือ เกลือสมุทร ที่ได้จากน้ำทะเลโดยวิธีการ นำน้ำทะเลมากักเก็บไว้ให้ระเหยจนเหลือ แต่เม็ดเกลือและเกลือสินเธาว์ที่ได้จากหินเกลือ ชั้นใต้ดิน ส่วนใหญ่จะพบมากในภาคอีสาน ซึ่งมีวิธีผลิต 2 ชนิดคือ 

อุตสาหกรรมครอบครัว

อุตสาหกรรมขนาดใหญ่

โดยบ้านนาผายเป็นพื้นที่ดินเค็มมาก จึงเหมาะแก่การทำเกลือจากดินเค็ม และได้มีการต้มเกลือขายมาหลายชั่วอายุคน

วัตถุประสงค์ ->

การทำเกลือในแหล่งนี้ ใช้วิธีผสมน้ำเกลือ กับดินขี้ทาเพื่อเพิ่มความเค็มของน้ำเกลือ ให้มากยิ่งขึ้น ซึ่งจะส่งผลให้ได้เม็ด เกลือจากการต้มมากขึ้นด้วยเช่นกัน 

1. โดยขั้นแรกชาวบ้านจะใช้ไม้กวาดขี้ทา มากองรวมกันไว้ จากนั้นจึงตักเอาน้ำ เกลือจากบ่อน้ำเกลือหรือบ่อน้ำสร้างมาผสม กับดินขี้ทาในลานเกลือโดยจะใช้ถัง ตักเกลือจากบ่อ เทลงไปจนได้ระดับน้ำ ครึ่งหนึ่งของบานเกลือ แล้วจึงเทดินขี้ทา ตามลงไป อัตราส่วนระหว่างน้ำเกลือกับดินขี้ ทาที่ผสมกันนี้ไม่มีความแน่นอนขึ้น อยู่กับผู้ทำ แ ต่โดยปกติแล้วมักจะ ใช้อัตราส่วน 1:1 ถัง ใช้ไม้คาดทา กวนให้เข้ากัน ทิ้งไว้ประมาณ 3-4 ชั่ว โมง เพื่อให้ดินตกตะกอนจนน้ำใส แล้วจึง ปล่อยน้ำผ่านท่อไม้ไผ่ลงไปในบ่อพัก น้ำเกลือ ส่วนดินจืดที่เหลือจากการตกตะกอน จะถูกนำมาพอกกับคันลานเกลือ เพื่อให้หนาขึ้น 
2. การต้มเกลือ จะตักน้ำเกลือที่เก็บไว้ใน บ่อพักน้ำเกลือเทลงไปในถังแดงที่ วางเรียงกัน ใส่ฟืนและคอยดูความร้อนให้ สม่ำเสมอ ระยะเวลาที่ใช้ในการต้มเกลือแต่ละ ครั้งประมาณ 6 ชั่วโมง น้ำเกลือจะค่อย ๆ งวด ลงจนเกลือตกผลึก แล้วจึงตักเกลือใส่ใน สาดที่วางอยู่บนหลุมเล็ก ๆ น้ำเกลือที่ ตกค้างอยู่จะไหลลงสู่หลุมเล็กและจะ ถูกนำกลับมาต้มอีกครั้งหนึ่ง 
3. ในสมัยนั้น การต้มเกลือจะทำตลอดทั้งวัน ทั้งคืน โดยจะแบ่งช่วงเวลาในการต้มออก เป็น 4 ช่วง คือ เช้า-เที่ยงวัน เที่ยงวัน- เย็น เย็น-เที่ยงคืนเที่ยงคืน-เช้า ในระหว่าง นั้นจะมีการผลัดเปลี่ยนกันมาเฝ้าเตาต้ม เกลือ หลังจากนั้นจะมีพ่อค้ามารับซื้อ เกลือที่บรรจุใส่กระทอไว้รอการขายแหล่ง ที่พบ 
4. การผลิตเกลือชนิดนี้จะพบทั่วไปในเขต ลุ่มน้ำสงครามตอนล่าง เช่น ที่บ้านเสียว บ้านบะ หว้า บ้านท่าเรือ อำเภอนาหว้า จังหวัดนครพนม เขตติด ต่อกับอำเภออากาศอำนวย จังหวัดสกลนคร ซึ่งพบหลักฐาน การปลิตเกลือสมัยก่อนประวัติศาสตร์ที่สำนักสงฆ์โพน สวรรค์ บ้านเม่นใหญ่ตำบลอากาศ อำเภออากาศอำนวย จังหวัดสกลนคร นอกจากนี้ยังพบหลักฐานการผลิตเกลือโบราณ ในเขต 4 หมู่บ้าน เป็นโพนดินขนาดใหญ่ที่ มีภาชนะดินเผากองสุมกันเป็นเนินดินอีก หลายแห่ง นับว่าวิธีการผลิต

วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->

ชุมชนร่วมบริโภค ให้ความช่วยเหลือเกื้อกูลกัน

อุปกรณ์ ->

ต้องรักษาความสะอาดของกรรมวิธีให้ดีที่สุด

กระบวนการ/ขั้นตอน->

วัตถุดิบที่ใช้ต้องมีคุณภาพ หาจากแหล่งที่มีความสะอาด เพื่อคุณภาพที่ดีของเกลือ

ข้อพึงระวัง ->