ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->

การผลิตแบบไร่นาสวนผสม  หรือการทำเกษตรแบบผสมผสาน

                    เป็นวิธีทำการเกษตรที่มีการเพาะปลุกหรือเลี้ยงสัตว์หลายๆๆชนิดอยู่พื้นที่เดียวกัน  มีการนำเศษวัสดุเหลือใช้จากการผลิตหนึ่ง  เพื่อใช้ประโยชน์อย่างครบวงจร  โดยทั่วไปการผลิตแบบนี้มักเป็นรูปแบบการเกษตรประเภททำเพื่อพอกินพอใช้  ทำโดยสมาชิกในครัวเรือน  พอมีเหลือจึงขาย  ซึ่งการเกษตรแบบนี้จัดว่าเป็นการเกษตรแบบดั้งเดิม  ที่เกษตรกรสามารถมีชีวิตอยู่ได้อย่างพอเพียง  แต่อาจไม่เหมาะกับสภาพเศรษฐกิจในปัจจุบัน  เนื่องจากเกษตรกรจำเป็นต้องมีรายได้หลักเพื่อใช้จ่ายภายในครอบครัว  รวมทั้งเพื่อการศึกษาของบุตรหลาน  ค่าใช้จ่ายเพื่อรักษาพยาบาลเมื่อยามเจ็บป่วย  หลักหารสำคัญของการผลิตแบบนี้คือ  การรักษาสมดุลของระบบนิเวศ  ลดการใช้สารเคมีการเกษตรหรือใช้แนวทางเลือกอื่นในการป้องกันกำจัดศัตรูพืช  ซึ่งการเกษตรแบบนี้ถ้าได้รับการพัฒนาให้เหมาะสมจะเกิดประโยชน์แก่เกษตรกรทำให้มีงานทำตลอดปี  มีรายได้พอเลี้ยงครอบครัวและลดปัญหาการเคลื่อนย้ายแรงงานจากส่วนภูมิภาคเข้าสู่ส่วนกลางได้
 

วัตถุประสงค์ ->

1.       การผสมผสานโดยยึดพืชเป็นหลัก  รายได้จากพืชจะเป็นรายได้หลักของครัวเรือน  ส่วนรายได้จากกิจกรรมอื่นๆ เช่น ปลา และเลี้ยงสัตว์  จะเป็นรายได้รอง

 

2.       รายได้ผสมผสานโดยยึดสัตว์เป็นหลัก  จะได้รายได้หลักจากสัตว์เลี้ยง  ส่วนรายได้จากพืชและปลาจะเป็นรายได้รอง

3.       การผสมผสานโดยยึดปลาเป็นหลัก  รายได้หลักมากจากการเลี้ยงปลา  ส่วนรายได้จากพืชและสัตว์จะเป็นรายได้รอง

วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->

 มีหลักการที่สำคัญ  2  ประการคือ

1.       มีกิจกรรมการเกษตรตั้งแต่ 2 ชนิดขึ้นไป  และกิจกรรมการเกษตรทั้งสองชนิดต้องทำในเวลาและสถานที่เดียวกัน  มีวัตถุประสงค์เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดมากกว่าให้เกิดกำไรสูงสุด

2.       เกิดการเกื้อกูลกันอย่างต่อเนื่องระหว่างกิจกรรมเกื้อกูลกันระหว่างพืชกับพืช พืชกับปลา  สัตว์กับปลา  พืชกับสัตว์  สัตว์กับสัตว์   ซึ่งลักษณะการเกื้อกูลกันของระบบเกษตรผสมผสาน  จึงทำให้ต้นทุนการผลิตลดลง  หรือที่เรียกว่า  เป็นการประหยัดทางขอบข่าย (Economy of Scope)  และลดการพึ่งพิงปัจจัยจากภายนอกในที่สุด

                    ในด้านเทคนิคและการจัดการไร่นานั้น  เกษตรผสมผสานได้ให้ความสำคัญในเรื่องของการสร้างความหลากหลายของพืช  สัตว์  และทรัพยากรชีวภาพ  การใช้ประโยชน์เกื้อกูลกันระหว่างกิจกรรม  การใช้ปุ๋ยหมัก  ปุ๋ยคอก  การใช้วัสดุหรือพืชคลุมดิน  การปลูกพืชหลายระดับ  มีแหล่งน้ำในไร่นา  สามารถปลูกพืชคลุมดิน  ไถพรวนดิน  หรือปุ๋ยเคมีก็ได้

อุปกรณ์ ->

การพัฒนารูปแบบการเกษตรผสมผสานในประเทศไทย

                ในประเทศไทยมีการทำการเกษตรแบบผสมผสานมาช้านานแล้ว  จากรูปแบบการผลิตที่ง่ายๆ เช่น  การเลี้ยงปลาในนาข้าว  และหลังจากที่หน่วยงานของรัฐเข้ามามีบทบาทในด้านการส่งเสริมและวิจัยมากขึ้น  รูปแบบการผลิตจึงมีความซับซ้อนมากขึ้น  คือ  มีการผสมผสานระหว่างพืช สัตว์และปลา  เป็นต้น  โดยทั่วไปรูปแบบของการผลิตซึ่งประกอบด้วยชนิดและขนาดของกิจกรรมการผลิตในไร่นาจะแตกต่างกันไป 
ซึ่งปัจจัยที่กำหนดรูปแบบการผลิตมี 3 ประการคือ

1.       สภาพแวดล้อมทางกายภาพของพื้นที่  เช่น ความอุดมสมบูรณ์ของดิน  ระดับความสูงต่ำของพื้นที่  แหล่งน้ำ  สภาพลมฟ้าอากาศ และอื่นๆ

2.       สภาพแวดล้อมทางชีวภาพของพื้นที่  ได้แก่  ชนิดของพืช  สัตว์และปลาที่สามารถปรับตัวให้เข้ากับพื้นที่ได้อย่างเหมาะสม

3.       สภาพแวดล้อมทางเศรษฐกิจและสังคม  ได้แก่  ขนาดของพื้นที่ถือครอง  จำนวนแรงงานในครัวเรือน  เงินออม  ตลาด  พฤติกรรมการบริโภค เป็นต้น

กระบวนการ/ขั้นตอน->

ข้อพึงระวัง ->