การเผาถ่าน
โดย : นางกัญญาลักษณี ทองเขม่น วันที่ : 2017-03-23-14:54:58ที่อยู่ : 13/4 หมู่ 9
ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->
ภูมิปัญญาการเผาถ่าน เริ่มเข้ามาในชุมชนครั้งแรกในปี พ.ศ.2557 โดย เจ้าหน้าที่ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร (ธกส.) มาให้ความรู้ในเรื่องการสร้างเตาเผา ทำให้ก่อเกิดปราชญ์ชาวบ้านในเรื่องการเผาถ่าน และสืบทอดภูมิปัญญาการเผาถ่านในพื้นที่มาจนถึงปัจจุบัน
วัตถุประสงค์ ->
เพื่อนำองค์ความรู้เรื่องการเผาถ่าน เผยแพร่แก่ชุมชนสามารถนำมาประกอบเป็นอาชีพหรือสร้างเป็นอาชีพเสริมโดยอาศัยภูมิปัญญาพื้นบ้าน และทักษะพื้นฐาน รวมถึงการใช้ประโยชน์จากไม้เหลือใช้ในพื้นที่ให้เกิดประโยชน์ รองรับการดำรงชีวิตแบบเศรษฐกิจพอเพียง
วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->
ไม้ฟืน เช่น ยูคาลิปตัส กระถินณรงค์ กระถินเทพา
อุปกรณ์ ->
1. ปลายไม้ หรือเศษ ที่เหลือจากการตัดสาง หรือไม้ที่เหลือจากอุตสาหกรรมในโรงงานเยื่อกระดาษ
2. เตาอิวาเตะขนาด 12 คิวบิกเมตร
3. เครื่องวัดอุณหภูมิ
กระบวนการ/ขั้นตอน->
ขั้นตอนการผลิตถ่าน
1. ขั้นการไล่ความชื้นจากไม้ฟืน (Dehydration) โดยใช้อุณหภูมิ 20 – 270 องศาเซลเซียส ขั้นตอนนี้จะใช้ความร้อนจากภายนอกเตา เพื่อให้ท่อนฟืนในเตาเกิดปฏิกิริยายาดูดความร้อนและคายความชื้นออกมา โดยการก่อเชื้อเพลิง ด้านหน้าเตา เพื่อให้ลมร้อนไหลเข้าภายในเตาเผา ระยะเวลาในขั้นนี้จะขึ้นอยู่กับปริมาณความชื้นของไม้ฟืน หากความชื้นมีอยู่มากก็ต้องใช้เชื้อเพลิงและเวลามากขึ้น ดังนั้นเพื่อเป็นการประหยัดเวลาควรจะนำไม้ฟืนผึ่งแดดประมาณ 3 – 4 สัปดาห์ เพื่อลดความชื้นลง
2. ขั้นเปลี่ยนจากไม้เป็นถ่าน (Carbonization) โดยใช้อุณหภูมิ 270 – 400 องศาเซลเซียส ระยะนี้ไม้ฟืนจะลุกไหม้และสลายตัวโดยความร้อนที่สะสมอยู่ตัวเองและจะมีควันสีขาวปนออกมาจากปล่อง ของเหลวที่กลั่นจากควันในระยะนี้ยังไม่มีคุณสมบัติในการใช้งานและจะต้องมีการควบคุมอุณหภูมิให้คงที่เป็นเวลานาน โดยการควบคุม อุณหภูมิสามารถทำได้โดยการควบคุมอากาศที่ช่องลมด้านหน้าเตาควบคู่ไปกับการใช้เครื่องมือวัดอุณหภูมิ (Thermometer) บริเวณกำแพงเตา ช่วงที่อุณหภูมิภายในเตาอยู่ในช่วง 300 – 400 องศาเซลเซียส ไม้จะสลายตัวกลายเป็นถ่านโดยสมบูรณ์ที่อุณหภูมิ 400 องศาเซลเซียส ขึ้นไป ซึ่งขั้นตอนเปลี่ยนจากไม้เป็นถ่านนี้ควันที่ออกมาจะประกอบด้วยสารต่าง ๆ ที่เกิดใหม่หลายชนิด และสามารถกลั่นเป็นของเหลว ที่เรียกว่า “น้ำส้มควันไม้” และนำไปใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย
3. ขั้นการทำให้ถ่านบริสุทธิ์ (Refinement)
โดยทั่วไปกระบวนการเผาไม้ให้เป็นถ่านจะยุติลงที่อุณหภูมิเพียง 400 องศาเซลเซียส ก็จะสามารถนำผลผลิตมาใช้งานได้ แต่เทคนิคการทำให้ถ่าน บริสุทธิ์นี้ยังคงต้องใช้อุณหภูมิที่สูงขึ้นกว่า 400 องศาเซลเซียส เพื่อสลายน้ำมันดิน (Tar)ที่ยังคงเหลืออยู่ในปริมาณสูงออกจากถ่าน ซึ่งจะเป็นผลดีเมื่อนำผลผลิตถ่านที่บริสุทธิ์นี้ไปใช้ในการปิ้งย่างอาหาร เพราะน้ำมันดินที่ลดลงจะช่วยลดปริมาณสารก่อมะเร็ง เมื่อมีการประกอบอาหารนั่นเอง นอกจากนี้ถ่านบริสุทธิ์ยังมีคุณสมบัติให้พลังงานความร้อนสูงกว่าถ่านทั่ว ๆ ไป และเป็นที่ต้องการของตลาด อีกด้วย การควบคุมอุณหภูมิในขั้นนี้จะต้องดูแลอย่างละเอียดถี่ถ้วนในส่วนของเหลว (ส่วนใหญ่จะเป็นน้ำมันดิน)ที่กลั่นได้จากขั้นตอนนี้ ไม่มีผลดีแต่อย่างได ให้ดักเก็บไว้เพื่อรอทำลายก่อนทิ้ง
4. การทำให้เย็น (Cool) ระยะเวลาการเผาถ่านด้วยเตาอิวาเตะขนาด 12 คิวบิกเมตรจะเสร็จสมบูรณ์ในช่วงเวลาประมาณ 10 วัน จึงจะสามารถเก็บผลผลิตถ่านเพื่อจำหน่ายหรือนำไปใช้งานได้ โดยหลังจากปิดปล่องเตาแล้ ต้องปล่อยให้อุณหภูมิในเตาลดต่ำกว่า 50 ?C เพราะถ่านไม้ที่อุณหภูมิ 60–70 องศาเซลเซียส นั้นสามารถลุกติดไฟได้ หากได้รับออกซิเจนจากอากาศ ดังนั้นต้องเริ่มเปิดเตาที่ปล่องควันเพื่อระบายความร้อนและก๊าซที่คงค้างอยู่ในเตาออกให้หมดเสียก่อนที่จะเปิดด้านหน้าเตาและนำผลผลิตออกจากเตาเผา
ข้อพึงระวัง ->
ในถ่านที่เผาด้วยอุณหภูมิต่ำกว่า 400 องศาเซลเซียส จะมีปริมาณของน้ำมันดินค้างอยู่ในถ่านเยอะ ซึ่งน้ำมันดินเป็นโทษต่อการนำถ่านมาใช้ในการปิ้งย่าง มีปริมาณการก่อให้เกิดสารก่อมะเร็ง ดังนั้น เทคนิคในการเผาถ่านให้เป็นถ่านบริสุทธิ์ สามารถนำมาใช้ปิ้งย่างได้อย่างมีประสิทธิภาพจะต้องเผาที่อุณหภูมิ 400 องศาเซลเซียสหรือมากกว่า นอกจากนี้ ถ่านบริสุทธิ์ยังมีคุณสมบัติในการให้พลังงานความร้อนสูงกว่าถ่านทั่ว ๆ ไป เป็นที่ต้องการของตลาด การควบคุมอุณหภูมิในขั้นนี้จะต้องดูแลอย่างละเอียดถี่ถ้วนในส่วนของเหลว (ส่วนใหญ่จะเป็นน้ำมันดิน) ที่กลั่นได้จากขั้นตอนนี้ ซึ่งไม่มีประโยชน์ ให้ดักเก็บไว้เพื่อรอทำลายก่อนทิ้ง