ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->

-  ได้สืบทอดการย้อมเส้นไหมด้วยสีธรรมชาติ และทอผ้ามาจากบรรพบุรุษ ทอไว้ใช้เองในครัวเรือน ปัจจุบันมีความชำนาญ ทอเพื่อจำหน่าย เป็นอาชีพเสริม  ประกอบกับต้องการอนุรักษ์ และสืบทอดภูมิปัญญาไว้ให้ลูกหลานได้สืบทอดต่อไป

-  อยากถ่ายทอดความรู้ที่มีให้คนอื่น เพื่อใช้ในการประกอบอาชีพ เพิ่มรายได้ให้ครัวเรือน

วัตถุประสงค์ ->

เพื่อสืบทอดภูมิปัญญา เพิ่มมูลค่าให้ผลิตภัณฑ์

วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->

เส้นไหมที่ผ่านการฟอกแล้ว  วัตถุดิบธรรมชาติที่ให้สี เช่น แก่นไม้ เปลือกไม้ ใบไม้ต่างๆ

อุปกรณ์ ->

เตาไฟ หม้อทรงลึก กะละมัง ห่วงย้อม

กระบวนการ/ขั้นตอน->

      1. เตรียมสีย้อม โดยนำวัตถุดิบที่ให้สีตามที่ต้องการไปต้มเพื่อสกัดเอาสี กรองเฉพาะน้ำเก็บไว้

      2. เตรียมน้ำกรด โดยนำพืชที่มีรสเปรี้ยวไปต้มกับน้ำ ปล่อยให้เดือดสักพักยกลง กรองเฉพาะน้ำเก็บไว้

      3. เตรียมน้ำด่าง โดยการนำขี้เถ้าจากพืชเนื้ออ่อนหรือพืชฉ่ำน้ำที่เย็นแล้ว เช่น กาบกล้วยแห้ง  ต้นผักโขม กาบลำต้นมะพร้าว เปลือกนุ่น ฟางข้าว ฯลฯ แช่น้ำทิ้งไว้  กรองเฉพาะน้ำเก็บไว้

      3. นำเส้นใย (ในที่นี้ใช้เส้นไหม) แบ่งใส่ห่วง  นำไปแช่น้ำ 10 – 15 นาที  บิดให้หมาด  กระตุกให้เส้นไหมคลายตัว

      4. นำน้ำสีที่สกัดได้ขึ้นตั้งไฟ  ใส่น้ำกรดและสารส้มบดละเอียดลงไปในหม้อย้อม คนให้ละลายเข้ากัน

      5. เมื่อน้ำสีเดือดแล้วตักแบ่งใส่กะละมังเล็กน้อย  นำเส้นไหมลงไปขยำเพื่อให้แน่ใจก่อนว่าสีติดทั่ว และเสมอกันดี โดยใช้ก้นขวดแก้วค่อยๆทุบ ย้ำให้เส้นไหมจุ่มน้ำสีเท่าๆกัน  และเพื่อป้องกันไม่ให้เส้นไหมแตกและน้ำสีไม่ให้ลวกมือ

      6. นำเส้นไหมลงไปย้อมในหม้อย้อมประมาณ 30 – 40 นาที ระหว่างย้อมให้หมั่นพลิกกลับเส้นไหมให้จุ่มในน้ำสีให้ทั่วและเสมอกัน

      7. เมื่อครบ 40 นาที หรือเมื่อเห็นว่าสีติดทั่วกันดีแล้ว  ยกเส้นไหมขึ้นจากน้ำย้อมใช้ไม้บิดแล้วนำไปซักล้างในน้ำด่างที่เตรียมไว้  เพื่อให้สีติดและทนต่อการซัก

      8. นำไปล้างด้วยน้ำสะอาด (ควรใช้น้ำฝน น้ำคลอง สระ ห้วย บึงหรือน้ำในแหล่งน้ำธรรมชาติที่สะอาดและไม่กระด้าง) 3 – 4 น้ำหรือจนกว่าจะสะอาดไม่มีสีหลุดออกมา  บิดให้หมาด  กระตุกให้เส้นไหมคลายตัว

      9. เพื่อให้ได้สีที่แตกต่างอาจนำเส้นไหมไปขยี้ในน้ำโคลน (โดยนำโคลนผสมน้ำคนให้เข้ากันจนเนียน กรองเอาสิ่งสกปรกออก) ล้างในน้ำให้สะอาด 3 – 4 น้ำ หรือจนกว่าน้ำจะใส  บิดให้หมาด  กระตุกให้เส้นไหมคลายตัว ไม่พันกัน ตากให้แห้ง

 

ข้อพึงระวัง ->

-          การย้อมสีธรรมชาติ  คือ  การนำเอาวัตถุดิบในธรรมชาติที่ได้จากพืช  สัตว์และอื่นๆมาย้อมกับเส้นไหม ฝ้ายเพื่อนำมาทอเป็นผ้า  การย้อมผ้าด้วยสีธรรมชาติเป็นความภาคภูมิใจอย่างหนึ่งของคนทำ  เป็นภูมิปัญญาชาวบ้านที่ยังคงร่วมสมัยอยู่เสมอ  อีกทั้งไม่เป็นอันตรายทั้งผู้ย้อมและ      ผู้สวมใส่  วัตถุดิบในธรรมชาติที่นิยมนำมาย้อม  เช่น  สีแดงจากครั่ง  สีเหลืองจากเข  สีกระดังงา(เหลืองนวล)จากประหูด  สีน้ำเงินจากคราม  เป็นต้น