การสานข้อง กระชังปลา
โดย : นางแสงจันทร์ อินต๊ะวัน วันที่ : 2017-07-24-11:34:44ที่อยู่ : 83 ม.4 ต.บ้านแลง
ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->
เนื่องเป็นคนชอบจับหลา หาปลา หรือสัตว์น้ำเพื่อมาประกอบอาหารและเหลือก็นำไปจำหน่ายเพื่อลดรายจ่าย เพิ่มรายได้
ข้อง เป็นเครื่องจักสานที่สานด้วยผิวไม้ไผ่ ปากแคบ มีฝาปิดเปิดได้ เรียกว่า ฝาข้อง ฝาข้องมีชนิดที่ทำด้วยกะลามะพร้าว และใช้ไม้ไผ่สานเป็นรูปกรวย ปลายกรวยแหลมปล่อยเป็นซี่ไม้ไว้เรียกว่า งาแซง ข้องใช้สำหรับใส่ ปลาปู กุ้ง หอย กบ เขียด ถ้ามีขนาดใหญ่เรียกว่า “ข้องหลวง” ถ้ามีรูปทรงแนวนอนเรียกว่า “ข้องเป็ด”
วัตถุประสงค์ ->
เพื่อสานไว้ใช้งานในชีวิตประจำวัน ลดค่าใช้จ่าย
วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->
ไม้ไผ่
อุปกรณ์ ->
-ไม้ไผ่
- มีด
- หวาย (ถ้ามี)
กระบวนการ/ขั้นตอน->
ขั้นตอนการทำ
1) จักตอกไม้ไผ่เป็น 2 ขนาด ขนาดที่ 1 ความกว้างประมาณ 0.5 มม. ขนาดที่ 2 ความกว้างประมาณ 0.3 มม. มีข้องตัวแม่พิมพ์สำหรับขึ้นรูปอยู่ข้างใน
2) เริ่มก่อส่วนก้นใช้ตอกขนาด 0.5 มม. เป็นตอกตัวยืน ใช้ตอกขนาด 0.3 มม. เป็นตอกตัวขวาง สานด้วยลายทาน
3) เมื่อสานก้นได้ขนาดตามแม่พิมพ์แล้ว จึงพับตอกขึ้นเพื่อสานส่วนลำตัวของข้อง
4) เมื่อสานขึ้นไปถึงบ่าจะขึ้นเป็นส่วนคอที่ต้องให้คอดกิ่วเข้าไป ให้ถอดแม่พิมพ์ออกก่อนแล้วจึงพับตอกตัวยืนเข้าไปพร้อมกับสานตอกตัวขวางให้รัดคอดเข้าไป
5) เมื่อได้คอที่คอดกิ่วแล้วให้กลับตอกออกมาให้ปากผายออก แล้วจึงพับตอกที่ปากเพื่อเก็บตอกตัวยืนเสียบซ่อนไว้กับตอกตัวขวางที่ปาก
6) ที่บ่าข้องใช้หวายทำเป็นหูสำหรับสอดสายผูกเอว
7) หลังจากนั้นจึงสานงาเพื่อเป็นฝาปิด เริ่มจากการใช้ตอกที่แข็งขดเป็นวงกลมให้เข้าไปในขอบปากของตัวข้อง แล้วจึงใช้ตอกพับกับขอบปากที่เป็นวงกลมนั้นโดยให้ปลายของตอกสอบเข้าหากัน เวลาที่ปิดตอกจะลงลึกไปในตัวของข้อง เพื่อป้องกันไม่ให้สิ่งที่อยู่ในข้องออกมาได้
8) ถ้าเป็นข้องเป็ดซึ่งเป็นแนวนอน จะเริ่มสานส่วนซ้ายหรือส่วนขวาด้านใดด้านหนึ่งก่อน แล้วพับตอกสานไปตามนอน โดยด้านบนสานให้เป็นตาๆ จะมองเห็นสิ่งที่อยู่ในข้องได้ เมื่อถึงอีกด้านหนึ่งให้พับตอกขึ้นแล้วสานเป็นส่วนคอและปาก ส่วนฝาปิดทำเช่นเดียวกับฝาข้องธรรมดา
ข้อพึงระวัง ->
การสาน
การสาน เป็นขั้นตอนที่ยากและต้องใช้ความละเอียดมากที่สุด เริ่มจากการก่อฐานด้านล่างด้วยเส้นตอกสองชนิด คือ ตอกยืน (ตอก-ตั้ง) และตอกนอน (ตอกสาน) ที่มีขนาดกว้างไม่เท่ากัน สาเหตุเหตุที่ตอกมีขนาดไม่เท่ากัน เนื่องมาจากเมื่อสานเสร็จจะได้ข้องที่มีฐานใหญ่ และมีคอที่คอดกิ่ว