ความรู้สัมมาชีพชุมชน

การทอเสื่อกกลายขิต

โดย : นางจันที ปุยวงศ์ วันที่ : 2017-03-27-17:59:41

ที่อยู่ : ุ4 หมู่ 6 บ้านพอก ตำบลคำไผ่

ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->

การทอเสื่อกกในหมู่บ้านมีมาตั้งแต่สมัยรุ่นปู่ย่าตายาย โดยใช้วัตถุดิบ คือต้นกกหรือต้นไหลที่เกิดขึ้นเองตามหนองน้ำธรรมชาติ นำมาตากแห้งแล้วทอเป็นเสื่อกกลายพื้นเพื่อใช้ในครัวเรือน โดยลักษณะการทอไม่ได้มีการย้อมสี และไม่มีลวดลาย ต่อมาได้มีคิดค้นลวดลายของเสื่อกกโดยเลียนแบบลวดลายของหมอนขิตที่ใช้กันอยู่ทั่วไป เมื่อมีการทอเพิ่มมากขึ้น วัตถุดิบที่มีอยู่ตามธรรมชาติไม่เพียงพอ แต่ละครัวเรือนจึงได้มีการปลูกต้นกกในบริเวณบ้านของตนเอง
ต่อมาในปี พ.ศ. 2545 ได้มีการรวมกลุ่มครัวเรือนที่มีการทอเสื่อกก เป็นกลุ่มสตรีทอเสื่อกก มีสมาชิกทั้งหมด 26 คน มีการคัดเลือกคณะกรรมการบริหารกลุ่มฯ และได้รับการสนับสนุนความรู้ในเรื่องเทคนิคการทอเสื่อให้ได้คุณภาพ การย้อมสี การคิดค้นลวดลายของเสื่อกก จากศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย อำเภอเสลภูมิ ทำให้กลุ่มสามารถผลิตและทอเสื่อกกได้อย่างมีคุณภาพและหลากลายลวดลายมากขึ้น

เสื่อกกลายขิตเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีความสัมพันธ์กับชุมชนมาช้านาน เกี่ยวข้องกับวิถีการดำเนินชีวิตของคนในชุมชน โดยในสมัยก่อนในการทอเสื่อกก ใช้วัตถุดิบที่มีอยู่ในหมู่บ้าน เป็นต้นกกที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ ลวดลายในการทอสืบทอดมาจากพ่อแม่ ปู่ย่าตายาย แรงงานที่ใช้ในการทอคือแม่บ้านที่ใช้เวลาว่างจากการทำนา ทอเสื่อกกเพื่อใช้ในครัวเรือน และหากทอได้มากก็จะนำไปทำบุญ โดยถวายให้วัดไว้ใช้ในงานบุญประเพณีต่างๆ
ในปัจจุบัน เมื่อมีการรวมกลุ่มทอเสื่อกก ได้มีหน่วยงานทางราชการมาสนับสนุนในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ทั้งในด้านการทอ การออกแบบลวดลาย การย้อมสี และการจำหน่าย นอกจากจะผลิตเพื่อใช้เองในครอบครัวแล้ว คนในชุมชนได้เริ่มมีการผลิตเพื่อจำหน่ายเป็นรายได้เสริมให้กับครอบครัวมากขึ้น และมีการถ่ายทอดความรู้และภูมิปัญญาให้กับเด็กและเยาวชนในหมู่บ้านเพื่อสืบทอดความรู้ให้คงไว้ในชุมชนสืบต่อไป

วัตถุประสงค์ ->

   1. เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชาชนในหมู่บ้านให้มีชีวิตที่ดีข้น

                         2. เพื่อส่งเสริมอาชีพตามแนวเศรษฐกิจพอเพียง

                         3. เพื่อส่งเสริมให้เกิดการสร้างรายได้และทุนหมุนเวียนภายในชุมชน

               4. เพื่อให้ชุมชนมีระบบการบริหารจัดการที่ดีในกลุ่มอาชีพ

               5. เพื่อเป็นการลดค่าใช้จ่ายให้กับประชาชนในหมู่บ้าน

               6. เป็นการถ่ายอดความรู้ทางด้านการจักสานซึ่งปัจจุบันคนรุ่นใหม่ยังไม่ให้ความสำคัญ

วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->

 เส้นกกที่ตากจนแห้ง ประมาณ 20 วัน ถึง 1 เดือน (ถ้าต้องการย้อมสี ) โดยสังเกตว่าเส้นกกจะเปลี่ยนสีจากสีเขียวกลายเป็นสีขาวแล้ว แต่ถ้าไม่ต้องการย้อมสี จะทอเป็นสีพื้น ตากประมาณ 1 อาทิตย์

อุปกรณ์ ->

 1.สีย้อมกกที่เป็นสีของกลุ่มแม่บ้านที่นำมาจำหน่ายให้
2. ด้ายไนร่อน เบอร์ 4
3. ฟืมสำหรับทอเสื่อกก ขนาด 50 เซนติเมตร หรือ ขนาด 40 เซนติเมตร
4. ไม้สำหรับสอดเส้นกก
5. โครงไม้สำหรับทอเสื่อ

กระบวนการ/ขั้นตอน->

1. ตัดต้นกก/ต้นผือ/ต้นไหล ที่มีอายุประมาณ 1 เดือน ความสูงของต้นกก ประมาณ 70 เซนติเมตร
2. นำต้นกกมาตัดใบออก ถ้าต้องการขนาดของเสื่อกก ประเภท 3 พับ แต่ละพับมีความกว้าง 50 
3 เซนติเมตร ( เสื่อกก 3 พับๆละ 50 เซนติเมตร เย็บต่อกันแล้ว มีความกว้างทั้งหมด 1.50 เมตร
4 ตัดต้นกกให้เหลือความยาว 60 เซนติเมตร ถ้าต้องการขนาด
ของเสื่อกก ประเภท 3 พับ แต่ละพับ
นำต้นกกที่ผ่าซีกแล้วไปตากแดดอีกครั้งหนึ่ง ประมาณ 20 วัน ถึง 1 เดือน (ถ้าต้องการย้อมสี ) แต่ถ้าไม่ต้องการย้อมสี จะทอเป็นสีพื้น ตากประมาณ 1 อาทิตย์ 
5. นำต้น กกที่ตากแดดแล้วตามขั้นตอนที่ 4 มาย้อมสี ในขั้นตอนการย้อมสี ให้ต้มน้ำให้เดือดแล้วจึงเทสีที่ต้องการลงไป ใช้ไม้คนจนสีละลายเป็นเนื้อเดียวกันกับน้ำ ถ้าต้องการให้มีสีสดให้ใส่น้ำยาล้างจานหรือแชมพูสระผมลงไปประมาณ 2 ช้อนโต๊ะ คนให้เข้ากัน หลังจากนั้นนำต้นกกที่ผ่านการตากแห้งแล้วลงย้อมประมาณ 2 นาที จากนั้นนำกกที่ย้อมแล้วมาล้างในน้ำเย็นให้สะอาด นำไปตากแดดอีกประมาณ 
2 วัน 2 คืน จึงนำไปทอ
6. ในขั้นตอนการทอ นำด้ายไนร่อนมากางตามรูฟืมขนาด 50 เซนติเมตร กับโครงไม้
7. นำเส้นกกมาทอโดยใช้ไม้สอดนำเส้นกก ลวดลายของเสื่อกกออกแบบตามต้องการ

ข้อพึงระวัง ->

1 . การเลือกต้นกกที่จะนำมาเป็นวัตถุดิบในการทอ เลือกต้นกกที่ไม่แก่หรืออ่อนจนเกินไป อายุหลังจากปลูก 
ประมาณ 1 เดือน
2. หลังจากตัดต้นกกมาแล้ว ก่อนที่จะนำไปผ่าให้เป็นเส้นกกสำหรับทอ ให้นำไปตากแดด(แดดจัด)ก่อนประมาณ 30 - 45 นาที จะทำให้เวลาผ่าต้นกกทำได้ง่าย และได้เส้นกกที่สม่ำเสมอ 
3. เทคนิคในการย้อมสีให้สวยและติดทนนาน คือต้องต้มน้ำให้เดือดก่อนแล้วจึงใส่สีลงไป เมื่อใส่สีลงไปแล้วคนให้สีละลายเป็นเนื้อเดียวกันกับ
น้ำ เติมน้ำยาล้างจานหรือแชมพูสระผมลงไปเล็กน้อย จะทำให้ได้เส้นกกที่มีสีสดใส
4. ในขั้นตอนของการเตรียมการขึ้นโครงไม้สำหรับทอ การร้อยด้านเข้าฟืม จะต้องดึงเส้นด้านทุกเส้นให้ตึงเสมอกันทุกเส้น

เว็บไซต์สัมมาชีพชุมชนจังหวัดยโสธร
กรมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย

โทรศัพท์ :
Email :
ที่อยู่ :

เกี่ยวกับเรา