ถักไม้กวาด
โดย : นายทนงจิตย์ กลางประพันธ์ วันที่ : 2017-03-27-14:29:24ที่อยู่ : 104 ม.6 ต.หนองสูงใต้
ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->
การทำไม้กวาดในท้องถิ่นหมู่บ้านแวง มีมานานแล้ว มีการถักไม้กวาดเพื่อใช้สอยในครอบครัวของตนเอง หรือทำเพื่อแบ่งใช้ในครอบครัวหลักของปู่ ย่า ตา ยาย ที่นิยมจักสาน ทำไม้กวาดใช้ และมีการกระจายทำไม้กวาดแจกจ่ายฝากลูก หลานใช้ปัดกวาด ใช้ในบ้าน ในบางครั้งก็ถักทำถวายพระในวัด ปัดกวาด โบสถ์ ศาลา กุฏิ รูปแบบของไม้กวาดที่ชาวบ้านทำขึ้น แบ่งเป็น ไม้กวาดหางไก่ ไม้กวาดหางช้าง หรือไม้กวาดแบบง่ายๆ มัดเป็นกำก็ใช้ได้เลย
วัตถุประสงค์ ->
ลดรายจ่าย เพิ่มรายได้แก่ครอบครัว
วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->
๑.ดอกแขม
๒.หวาย,เชือก,ฟาง
อุปกรณ์ ->
๑.เหล็กหมาด ๒.ด้ามไม้กวาด
๓.สว่าน ๔.มีด
กระบวนการ/ขั้นตอน->
๑. เลือกไม้ไผ่ส่วนปลาย เหลาให้เกลี้ยงแล้วรมควันไฟ เส้นผ่าศูนย์กลาง ประมาณ ๑.๕ – ๒ ซม. ตัดเป็นท่อนให้มีความยาวประมาณ 35 นิ้ว ที่ส่วนหัวจะมีตะขอไม้ไผ่เพื่อทำเป็นด้ามไม้กวาด
๒. นำส่วนปลายไม้ไผ่ ใช้สว่านเจาะรู ห่างจากปลายไม้ขึ้นประมาณ ๑ ซม.
เจาะ ๑ รู และอีกรูหนึ่งห่างกันประมาณ ๑.๕ ซ.ม. โดยเจาะให้เป็นรูเครื่องหมายบวก รูบนใส่สกรู ส่วนรูล่างผูกหวาย หรือเชือก สำหรับ จะใช้ถัก และมัด
๓. แยกช่อดอกแขม เป็น ๓ ส่วน คือ ส่วนสั้น กลาง และยาว ส่วนที่สั้นที่สุด ๑ กำใหญ่ ช่อแขมขนาดกลาง ๑๔ กำเล็ก และยาวที่สุด ๒ กำใหญ่ รวมแบ่งช่อแขมออกเป็น ๑๗ กำ
๔. มัดช่อแขมที่ละกำ จากกำที่มีขนาดสั้นที่สุด และยาวที่สุด ตรงกลางกำ
แรกจะสั้น ส่วนด้านหน้าและด้านหลังจะใช้แขมยาวที่สุด ด้านปีกข้างจะใช้แขมขนาดกลางที่จัดไว้ ตามขั้นตอนดังนี้
๔.๑ นำช่อแขมที่สั้นที่สุด ๑ กำ มามัดให้รอบปลายด้ามไม้กวาด โดยใช้เส้น
หวายที่ผูกอยู่กับปลายด้ามให้แน่น ใช้เหล็กหมาดแทงขัดหวาย ทำเป็นบ่วง ไว้เพื่อมัดช่อแขมในขั้นต่อไป
๔.๒ นำช่อแขมกำที่ ๒ ซึ่งมีความยาวขนาดกลาง สอดเข้าด้านปีกข้าง
ใช้เส้นหวายสอดรัดให้ติดกับแขมกำที่ ๒ ดึงเส้นหวายขึ้นทางขวาให้แน่น และพลิกไม้กวาด ใช้เหล็กหมาดแทงแนวเฉียงระหว่างเส้นหวายกับช่อแขมที่มัดไว้แล้ว สอดเส้นหวายสวนกลับทำเป็นบ่วงไว้
๔.๓ นำช่อแขมกำที่ ๓ ซึ่งยาวที่สุดที่จัดไว้ สอดเข้ากับบ่วง วางทาบกับ
ด้ามไม้กวาด จะเป็นด้านหน้า ดึงหวายขึ้นทางขวารัดให้แน่น แล้วพลิกไม้กวาด ใช้เหล็กหมาดแทงสอดหวายสวนกลับทำเป็นบ่วงไว้
๔.๔ นำช่อแขมกำที่ ๔ ซึ่งยาวเท่ากับกำที่ ๒ (ขนาดกลาง) สอดเข้ากับบ่วง
วาง ทับกับด้ามไม้กวาด ซึ่งอยู่ตรงกันข้ามกับกำที่ ๒ ดึงหวายขึ้นทางขวาให้แน่น และพลิกใช้เหล็กหมาดแทงสอดหวายสวนกลับทำเป็นบ่วงไว้
๔.๕ นำช่อแขมกำที่ ๕ ซึ่งยาวเท่ากับกำที่ ๓ สอดเข้ากับบ่วงทาบกับไม้
กวาดดึงหวายขึ้นทางขวาให้แน่นและพลิกใช้เหล็กหมาดแทงสอดเส้นหวาย สวนกลับทำเป็นบ่วง
๔.๖ ช่อแขมกำที่ ๖ ซึ่งยาวเท่ากับกำที่ ๒,๔ สอดเข้ากับบ่วงทาบกับด้ามไม้
กวาดดึงหวายขึ้นทางขวาให้แน่นและพลิก ใช้เหล็กหมาดแทงสอดหวายทำเป็นบ่วงไว้ นำช่อแขมกำที่ ๗ ทาบกับไม้กวาดดึงหวายทำเป็นบ่วงไว้นำช่อแขมกำที่ ๗ ทาบกับด้ามไม้กวาดดึงหวายขึ้นทางขวาให้แน่นส่วนกำที่ ๘, ๙, ๑๐ และ ๑๑ ทำเช่นเดียวกันจนหมดจะวางทาบเฉพาะสองปีกข้างส่วนด้านหน้าและด้านหลังจะใช้หวายรัดขัดให้แน่นทำเช่นนี้จะได้ข้างละ ๗ กำของช่อแขม
๔.๗ จากนั้นถักหวายต่อไปด้วยวิธีเดิมโดยไม้ต้องใส่ช่อแขม ใช้เหล็ก
หมาดแทงพลิกด้านหน้า ด้านข้าง ด้านหลังสอดเส้นหวายสวนตามและดึงให้แน่น ทุกครั้งจนรอบไม้กวาดทั้ง ๔ ด้านทำเช่นนี้ไปเรื่อยประมาณ ๑๒ – ๑๓ รอบ
๔.๘ ใช้มีดตัดแต่งขั้นสุดท้ายใช้สว่านเจาะรูทะลุด้ามไม้กวาดแล้วสอดเส้น
หวายตรงรูที่เจาะ แทงรัด ดึงให้แน่นตัดเส้นหวาย การทำไม้กวาดก็เสร็จสิ้น
ข้อพึงระวัง ->
สำหรับหวาย ฟาง เส้นพลาสติก หรือเชือกที่จะใช้ในการทำไม้กวาดนั้น ผู้ที่จะทำจะใช้อย่างใดอย่างหนึ่งก็ได้ ตามความเหมาะสมและมีการเตรียม การดังนี้
๑. หวาย ผ่า เส้นหวายยาวประมาณ ๓ เมตร เหลาให้เรียบแบน กว้าง
ประมาณ ๐.๒๕ ซม. แล้วดึงผ่านรูที่เจาะไว้บนก้นกระป๋อง เพื่อลบเหลี่ยมที่คมของหวายออกแล้วนำไปแช่น้ำก่อนทำประมาณ ๑๐ – ๓๐ นาที เส้นหวายจะอ่อนและนิ่ม
๒. เส้นพลาสติก จะเป็นเส้นพลาสติกที่ใช้สานตะกร้า แบ่งเป็น ๖ ส่วน ใช้
กรรไกรตัดในแนวยาว มีความยาวประมาณเส้นละ ๓ เมตร