สานสุ่ม
โดย : นายวิจิตร ภูสมตา วันที่ : 2017-08-03-14:41:38ที่อยู่ : 58 ม. ต.กุดใส้จ่อ
ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->
บรรพบุรุษ ได้ถ่ายทอดภูมิปัญญาการทอเสื่อกกเพื่อให้ลูกหลานได้ทำไว้ใช้ในครัวเรือน ลดภาระค่าใช้จ่ายในการซื้อสิ่งของเครื่องใช้ และสุ่มไก่ก็เป็นสินค้า otop จึงเป็นอีกช่องทางหนึ่งในการผลิตเพื่อจำหน่ายภายในชุมชน และชุมชนใกล้เคียง ต่างจังหวัดทั่วประเทศเพื่อเพิ่มรายได้ให้ครัวเรือน
วัตถุประสงค์ ->
สืบทอดภูมิปัญญาท้องถิ่น นำมาต่อยอดให้เกิดรายได้กับครอบครัว
วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->
ไม้ไผ่บ้านสำหรับทำตอก (ตอกสาน ตอกยั้ง (ตอกยืน) ตอกผ่าน และตอกกกาวตีน วงข้อง)
อุปกรณ์ ->
มีดอีโต้ มีดตอก สิ่ว
กระบวนการ/ขั้นตอน->
กระบวนการสานสุ่มไก่ลายขัด
ขั้นเตรียมตอกชนิดต่าง(ตอกสาน ตอกยั้ง (ตอกยืน) ตอกผ่าน และตอกกกาวตีน วงข้อง)
ขั้นสาน
2.1 ขั้นทำวงข้อง ด้วยการขมวดให้ตอกเป็นวงกลมให้ปลายเส้นตอก ด้านหนึ่งโผล่ยาวออกมาจากวงข้อง แล้วใช้ตอกด้านที่โผล่ออกมาสอดขึ้นลงสลับกันไปตามวงข้อง ให้ครบ 3 รอบใช้สำหรับก่อทำจอมสุ่มไก่
2.2 เรียงตอกยั้ง เป็นการสอดตอกยั้งเข้าไปในวงข้อง ซ้อนทับกันไปเรื่อย ๆ จนรอบวงข้องโดยให้กึ่งกลาง ของตอกยั้งแต่ละเส้นอยู่ติดริมขอบวงข้องพอดี จัดระยะห่างของตอกยั้งให้เท่ากัน การเรียงตอกยั้ง จะเรียงจากซ้ายไปขวาหรือขวาไปซ้ายก็ได้แล้วแต่ถนัด2.3 ตอกยั้งที่เรียงเสร็จแล้วจะมี 2 ชั้น หรือ 2 วง คือ ชั้นบนและชั้นล่างซึ่งปลายตอกยั้งจะชี้ไปบนทิศทางที่ตรงข้ามกัน
2.4 การขัดตอกยั้ง จะเริ่มตรงคู่ใดก่อนก็ได้ โดยการยกตอกยั้งที่อยู่ชั้นล่างขึ้นมาขัดทับเส้นตอกที่อยู่ชั้นบน ขัดเวียนไปเรื่อย ๆ จนครบทุกคู่แล้วจึงขัดรอบที่ 2 ต่อ
2.5 ตอกยั้งที่ขัดครบ 2 รอบแล้ว
2.6 การสานเวียนหรือการใส่เวียนโดยให้ตอกสานอยู่กึ่งกลางระหว่างตอกยั้งขั้นบนและชั้นล่าง
2.7 สานเวียนแล้วขัดตอกยั้งไปด้วย เพื่อมิให้ตอกที่สานเวียนดีดตัวออก
2.8 การใส่ตอกเฮี้ย เมื่อสานเวียนครบ 2 รอบแล้วจะทำให้ตอกสานข้ามตอกยั้ง 2 เส้นซึ่งจะทำให้ไม่สามารถสานแยกตอกเป็นลายขัดได้ จึงต้องใส่ตอกเฮี้ยระหว่างตอกยั้ง 2 เส้นนั้นโดยให้ตอกเฮี้ยอยู่ด้านบนตอกสาน แล้วจึงเริ่มสานแยกตอกต่อไป2.9 สานแยกตอกหรือสานลายขัดรอบที่ 1 แล้ว2.10 กลับด้านเพื่อเตรียมสานให้โค้งขึ้นเป็นรูปสุ่มไก่
2.11 นั่งสานด้านในโดยควบคุมให้สุ่มไก่โค้งขึ้นด้วยการดึงตอกสานและตอกยั้งเข้าไปด้านในที่ละนิด
2.12 สานให้โค้งขึ้น ให้ได้รูปพอประมาณก่อนที่จะออกไปนั่งสานด้านนอก
2.13 นั่งสานด้านนอกเพื่อทำตัวสุ่มไก่ให้สมบูรณ์ด้วยการสานลายขัด
2.14 สานตัวสุ่มไก่ให้ได้ขนาดตามต้องการแล้วใส่ตอกพ่านโดยการสานให้ตอกสานเรียงชิดติดกัน 4 – 6 รอบ
2.15 ใส่ตอกกลมตีนด้วยการสานลายกลมสาม ด้วยตอกกลมตีน 3 เส้น สานเวียนสลับกันไปเรื่อย ๆ จำนวน 1 – 3 รอบ
2.16 การใส่ตอกกลมตีนหรือการสานตีนด้วยตอกกลมตีน
3. ขั้นตกแต่ง
3.1 นำสุ่มไก่ที่สานเรียบร้อยแล้วไปตัดตีนสุ่มไก่ ด้วยการตัดตอกยั้งที่เหลือจากการสานเพื่อทำให้ ตีนสุ่มไก่เรียบเสมอกัน ตัดปลายตอกยั้งที่โผล่ยาวออกมาให้เหลือประมาณ 1 นิ้ว โดยวัดจากริมขอบของตอกกลมตีน3.2 สุ่มไก่ที่ตัดตีนเรียบร้อยแล้ว เตรียมนำไปอบ
1.3 ติดไฟแล้วนำสุ่มไก่ไปวาง กะระยะให้จอมสุ่มไก่อยู่ตรงกลางเตาอบพอดีแล้วใช้ผ้าคลุมให้เรียบร้อยเพื่อป้องกันมิให้ควันไฟออก เตรียมจำหน่าย
ข้อพึงระวัง ->
เส้นตอกแต่ละอย่างต้องขนาดเสมอกัน