ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->

การผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว เริ่มแรกยังไม่มีการรวมกลุ่ม ทำให้ไม่มีอำนาจในการต่อรองราคา จึงได้มีการจัดทำเป็นรูปแบบของกลุ่ม เพื่อให้สามารถผลิตข้าวเพื่อจำหน่ายได้มีราคาดี ไม่ถูกตัดราคา ตลอดจนปริมาณและคุณภาพของเมล็ดพันธุ์จะดีมากน้อยเพียงใด ขึ้นกับการปฏิบัติดูแลรักษา ประกอบกับสภาพแวดล้อมที่ได้รับขณะที่เมล็ดพันธุ์เจริญเติบโต เมื่อได้ผลผลิต จึงนำส่งให้ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวแม่ยางฮ้อ อ.ร้องกวาง ในราคาประกัน ทำให้กลุ่มและครบครัวมีรายได้มากขึ้น และต้องทำให้เมล็ดพันธุ์มีคุณภาพ ไม่มีพันธุ์ปน เป็นที่ยอมรับ และศูนย์สามารถนำไปจำหน่ายให้เกษตรกรต่อไปได้

วัตถุประสงค์ ->

เผยแพร่การผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว

วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->

1. การเตรียมพื้นที่ ที่ดินมีความอุดมสมบูรณ์ ไม่เป็นแหล่งโรคแมลง หรือ ข้าววัชพืชระบาด โดยไม่เป็นดินกรดจัดหรือด่างจัด     

2. การเตรียมเมล็ดพันธุ์ข้าว คัดเลือกเมล็ดพันธุ์ที่ดี และมีคุณภาพดี เหมาะสมกับพื้นที่ปลูก ต้านทานต่อโรคและแมลงที่สำคัญในพื้นที่  หลีกเลี่ยงพันธุ์ที่ไม่ทนทานต่อสภาพอากาศในบางฤดู ตลอดจนเป็นพันธุ์ที่ตลาดต้องการ 

3.  มีแหล่งน้ำ ใช้เพียงพอตลอดฤดูการผลิต

อุปกรณ์ ->

1. เครื่องมือและอุปกรณ์ในการเกษตร                5.  เมล็ดพันธุ์ข้าว         

2. แรงงาน                                              6. แหล่งน้ำ

3. เงินทุน                                               7. ปุ๋ย

4.  ที่ดิน                                                 8. เครื่องหยอดข้าว รถไถ รถเกี่ยว

กระบวนการ/ขั้นตอน->

1. วางแผนการผลิต ด้วยการหลีกเลี่ยงการปลูกข้าวต่างจากพันธุ์เดิม เพื่อลดปัญหาข้าวปนจากข้าวเรื้อ และหลีกเลี่ยงการปลูกข้าวในเดือนที่ระยะเก็บเกี่ยวตรงกับช่วงฝนตกชุก

2. การคัดเลือก/จัดหาเมล็ดพันธุ์ข้าว เป็นพันธุ์ข้าวที่ตลาดต้องการ  และต้านทานต่อโรคและแมลงที่สำคัญในพื้นที่ ตลอดจนเหมาะสมกับพื้นที่ปลูกและระดับน้ำ

3. การเตรียมดินสำหรับการทำนา ต้องคำนึงถึงสภาพแวดล้อม เช่น น้ำ ภูมิอากาศ ลักษณะพื้นที่ ตลอดจนแบบวิธีการทำนา และเครื่องมือการเตรียมดินที่แตกต่างกัน โดยการใช้น้ำแช่ดิน ประมาณ 1 อาทิตย์ เพื่อปราบวัชพืช

4. การปลูกข้าว ด้วยการตกกล้าในนาและปักดำด้วยคนหรือใช้เครื่องหยอดข้าว  ต้องกำจัดข้าวเรื้อในแปลงที่จะใช้ตกกล้า นำเมล็ดพันธุ์ข้าวแช่ จนเมล็ดงอกเป็นตุ่มตาจึงนำเมล็ดไปหว่านในนา รอจนกล้าอายุ 20- 30 วัน      ค่อยถอนกล้าแล้วนำไปปักดำในนา ที่มีระดับน้ำไม่เกิน 10 เซนติเมตร

5. การดูแล เมื่อถึงระยะเวลาก็ควบคุมวัชพืช หอยเชอรี่ และใส่ปุ๋ย ด้วยการกำจัดวัชพืชก่อนใส่ปุ๋ย ระดับน้ำขณะใส่ปุ๋ย 5 - 10 เซนติเมตร โดยใส่ปุ๋ยให้เหมาะกับชนิดของดิน ชนิดและระยะการเจริญเติบโตข้าว

6. การตรวจตัดพันธุ์ปน เพื่อควบคุมคุณภาพของเมล็ดพันธุ์ที่ผลิต ซึ่งการกำจัดข้าวพันธุ์ปน อาจทำไปพร้อมกับการกำจัดวัชพืชและการตรวจโรคแมลง สามารถทำได้ในระยะต่างๆ เช่น ระยะกล้า ระยะแตกกอ ระยะออกดอก ระยะโน้มรวง ระยะก่อนเก็บเกี่ยว (ระยะพลับพลึง)

7. การเก็บเกี่ยว ให้ระบายน้ำออกจากแปลงนาก่อนถึงวันเก็บเกี่ยว ประมาณ 10 วัน เพื่อให้ข้าวสุกแก่สม่ำเสมอ หรือสังเกตเมล็ดที่ปลายรวงเปลี่ยนเป็นแป้งแข็งและเมล็ดเปลี่ยนเป็นสีเหลือง หลังจากการเก็บเกี่ยว ด้วยการนวดทำความสะอาดเบื้องต้น และตากเมล็ดพันธุ์ข้าวเพื่อลดความชื้น

8. การเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์เพื่อรอการจัดซื้อ มีข้อควรปฏิบัติ ดังนี้

- เก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ที่ผ่านการลดความชื้นแล้วอยู่ในระดับที่ปลอดภัยในภาชนะบรรจุที่เหมาะสม

- สถานที่เก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ต้องป้องกันแดดและฝนได้ มีการระบายอากาศที่ดี

- มีวัสดุรองรับกองเมล็ดพันธุ์ เช่น แคร่ ไม่ควรวางบนพื้นดินหรือซีเมนต์โดยตรง หรือวางชิดฝาผนังมากเกินไป

- มีระบบควบคุมการเก็บรักษาเพื่อป้องกันการสับสนและเกิดการปะปนพันธุ์ โดยการติดป้ายบ่งชี้ หรือทำเครื่องหมายที่กระสอบบรรจุ

- ไม่เก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ไว้ในที่เดียวหรือใกล้กับความชื้นหรือตัวนำความชื้น เช่น เก็บรักษาร่วมปุ๋ย สารเคมี หรือเก็บใกล้แหล่งน้ำ

- ตรวจสอบสภาพและคุณภาพของเมล็ดพันธุ์ พร้อมเตรียมการป้องกันกำจัดโรคแมลงศัตรูที่อาจเข้าทำลายเมล็ดพันธุ์ระหว่างการเก็บรักษา

 

-3-

9. การจำหน่าย นำไปจำหน่ายยังสถานที่รับซื้อ

3. ปัจจัยแห่งความสำเร็จ (เคล็ดลับ) :  บอกเทคนิค/ข้อสังเกต/ข้อพึงระวังที่ทำหรือที่พบระหว่างการปฏิบัติตาม

ขั้นตอนให้เกิดความสำเร็จในการทำงาน และใช้ในการแก้ปัญหาหรือพัฒนาอาชีพ

ข้อพึงระวัง ->

-          ดินกรดจัดหรือดินเปรี้ยวจัด มีค่าความเป็นกรดเป็นด่างต่ำ (pH ต่ำกว่า4.0) ควรขังน้ำไว้อย่างน้อย 1 เดือน ก่อนปักดำข้าว เพื่อให้ปฏิกิริยาต่างๆ ตลอดจนความเป็นกรดของดินลดลงสู่สภาวะปกติ และค่อนข้างเป็นกลางเสียก่อน

-          ในระยะ 1 เดือนแรก ต้องดูแลน้ำ และใส่ใจในนาข้าว และระวังแมลง วัชพืช ด้วยการนับวันดูแล

-          การตากบนลานตาก ซึ่งความชื้นของเมล็ดพันธุ์จะลดลงโดยอาศัยแดดและลม มีข้อควรพิจารณาในการปฏิบัติ คือ มีวัสดุรองรับเมล็ดพันธุ์ ไม่ควรตากเมล็ดพันธุ์บนพื้นดินโดยตรง เกลี่ยเมล็ดพันธุ์ให้มีความหนาสม่ำเสมอประมาณ 10 เซนติเมตร เกลี่ยและกลับเมล็ดพันธุ์ที่ตากเพื่อให้รับแสงอย่างทั่วถึงอย่างน้อยวันละ 2-3 ครั้ง