ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->

ในสมัยก่อนชาวนาจะใช้ใบร่มข้าวในพิธีรับขวัญข้าวก่อนการเก็บเกี่ยวข้าว โดยใช้ใบร่มข้าวรวบกอข้าวก่อนทำการเกี่ยวข้าว เพื่อความเป็นสิริมงคล และมีความเชื่อว่าจะทำให้มีความอุดมสมบูรณ์และความมั่งคั่งแก่วงศ์ตระกูล จึงเรียกว่า ใบรวบข้าว ต่อมาเพี้ยนเป็นใบร่มข้าว และด้วยลักษณะที่มีความแข็งแรงทนทานต่อแดดฝน จึงนำใบมาใช้มุงหลังคาบ้าน เมื่อสมัยที่มีการทำเหมืองแร่ดีบุก มีชาวจีนอพยพซึ่งมาตั้งถิ่นฐานอยู่ในพื้นที่อำเภอกะปง ได้ถ่ายทอดความรู้ในการทำหมวกทรงจีนให้แก่ภรรยา เพื่อให้ภรรยาสานหมวกให้กับคนงานในเหมืองเพื่อใช้กันแดดกันฝน โดยในการทำหมวกทรงจีนนั้นต้องใช้ไม้ไผ่สานเป็นโครงและใช้ใบร่มข้าวบุชั้นใน เมื่อชาวบ้านได้นำไปใช้ในการทำสวน ทำไร่ก็พบว่าสามารถกันแดดกันฝนได้ดี จึงมีการทำไว้ใช้ในครัวเรือน อย่างแพร่หลายตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน  รูปแบบของหมวกใบร่มข้าวในปัจจุบันยังคงไว้ซึ่งรูปแบบเดิม ที่เป็นเอกลักษณ์ เพื่อต้องการอนุรักษ์ภูมิปัญญาให้คงอยู่คู่ชุมชนไปตลอด โดยมีการร่วมถ่ายทอดวิธีการ รูปแบบและขนาดต่างๆของหมวกจากผู้เฒ่าผู้แก่ในหมู่บ้าน จนได้มาซึ่งวิธีการสานในขั้นตอนต่างๆ และขนาดของหมวก ซึ่งเป็นรูปแบบและวิธีเดียวกันในการสอนการจักสานหมวกให้แก่แม่บ้านเกษตรกร และนักเรียนในชุมชน รวมทั้งบุคคลทั่วไปที่สนใจ ทำให้หมวกใบร่มข้าวของอำเภอกะปงมีรูปลักษณ์ที่เป็นมาตรฐานเดียวกัน

วัตถุประสงค์ ->

สร้างอาชีพ สร้างรายได้ ใช้วัตถุดิบที่มีในพื้นที่มาสร้างมูลค่าเพิ่ม

วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->

1. ไม่ไผ่

2.หวาย

3. วานิช TOA

 

อุปกรณ์ ->

1. มีดคัดเตอร์

2.พู่กัน 

3.เลื่อย

กระบวนการ/ขั้นตอน->

1. การเตรียมใบร่มข้าว
- นำใบร่มข้าวมาตากแดดจนแห้ง ใช้เวลาประมาณ 3 วัน จนใบร่มข้าวเปลี่ยนเป็นสีจากสีเขียวเป็นสีน้ำตาล
- นำใบร่มข้าวที่แห้งแล้วมาลอกเยื่อใบด้านล่างออกโดยแช่น้ำประมาณ 15 นาที ก่อนลอกเยื่อใบ

                2. การเตรียมขอบหมวก
- นำไม้ไผ่ ขนาดกว้างประมาณ 3 เซนติเมตร หนาประมาณ 0.5เซนติเมตร นำมาขดเป็นวงแล้วมัดด้วยเส้นหวาย ให้แน่น

3. การเตรียมเส้นตอก
- นำไม่ไผ่มาผ่าเป็นซี่บางๆ ขนาด กว้าง 0.5 ประมาณ 0.5 เซนติเมตร หนาประมาณ 3 มิลลิเมตร มาเหลาเป็นเส้นแบนด้วยมีดคัดเตอร์
- นำเส้นตอกไปตากแดดให้แห้งเพื่อป้องกันเชื้อรา

                4. การสานขึ้นรูป
- นำเส้นตอกมาสานขึ้นรูปโดยเริ่มจากขอบหมวกขึ้นมาเรื่อยๆด้วยลายขัด เป็นรูปหมวกทรงเปี้ยว โดย 1 ใบมีการสานขึ้นรูปหมวก 2 ชั้น เมื่อได้โครงหมวกชั้นนอกแล้ว นำใบร่มข้าวที่ผ่านการลอกเยื่อชั้นในไว้แล้วมาบุลงในหมวกตามแนวรัศมี ของหมวก หลังจากนั้น นำโครงหมวกชั้นในมาสวมทับ จะได้หมวกสาน 2 ชั้น มีใบร่มข้าวอยู่ด้านใน
- ปิดยอดหมวกด้วยใบร่มข้าวพับครึ่งแล้วนำมาหุ้มยอดหมวก แล้วสานทับด้วยเส้นหวายเพื่อยึดยอดหมวกไว้กับใบร่มข้าว
- นำหมวกใบร่มข้าวที่สานได้ไปตากแดดให้แห้งเพื่อป้องกันเชื้อรา ขึ้นตามซี่ไม้ไผ่

ข้อพึงระวัง ->

ในการเตรียมวัสดุ/อุปกรณ์สำหรับการจักสานต้องตากแดด หรืออบแห้งให้แห้งสนิท เพราะวัสดุที่ใช้ในการจักรสานสามารถขึ้นราได้ง่าย