การทอผ้าไหม
โดย : นางละมุล แก้วนอก วันที่ : 2017-03-26-16:53:53ที่อยู่ : 122 หมู่ที่ 3 ตำบลสามเมือง อำเภอสีดา จังหวัดนครราชสีมา
ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->
ได้รับการถ่ายทอดภูมิปัญญามาจากรุ่นบรรพบุรุษ ปู่ ย่า ตา ยาย พอว่างเว้นจากการทำนา ก็จะปลูกหม่อน เลี้ยงไหม เพื่อเอาเส้นไหมที่ได้มาทอเป็นผืนผ้าสำหรับตัดเย็บเป็นเสื้อผ้าให้สมาชิกในครัวเรือนได้สวมใส่ โดยเฉพาะการสวมใส่ในโอกาสไปทำบุญที่วัด งานบุญ งานประเพณีต่าง ๆ เมื่อทำการทอผ้าไหมมานานก็มีประสบการณ์ เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ซึ่งกันและกัน จนถึงประมาณปี พ.ศ. 2532 – 2533 สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอ เห็นว่าบ้านแฝก มีภูมิปัญญาในเรื่องของการทำผ้าไหม จึงได้ประสานให้หมู่บ้านส่งผ้าไหมเข้าประกวดที่พระตำหนักภูพานราชนิเวศน์ และได้ส่งประกวดผ้าเรื่อย ๆ จนถึงปี พ.ศ.2537 บ้านแฝกก็ได้ส่งผ้าไหมมัดหมี่ ลายขอดาวล้อมเดือน ซึ่งมี นางเหวียน วรรณปะกา เป็นเจ้าของผ้าไหม จนได้รับรางวัลที่ 1 ประเภทผ้าไหมมัดหมี่ จึงทำให้ผ้าไหมบ้านแฝกมีชื่อเสียงโด่งดังเป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลาย จึงเป็นแรงกระตุ้นให้มีการจัดตั้งกลุ่มขึ้นมา เมื่อวันที่ 5 ธันวาคม 2537
วัตถุประสงค์ ->
๑. สนับสนุนเป็นอาชีพเสริมแก่กลุ่ม/องค์กร
๒. พัฒนาทักษะความรู้ในการทำอาชีพเสริม
วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->
1.ใบหม่อน
2.รังไหม
อุปกรณ์ ->
๑. เตา หม้อย้อม ๒.ห่วงย้อม
๓.กะละมัง ๔.ไม้พายสำหรับคนหรือกวนสีให้ละลาย
๕.ถุงมือยาง ๖.ระวิง
๗.อัก
๘.โฮงค้นหมี่
๙.โฮงมัดหมี่
๑๐.ใบมีด กรรไกรเล็ก(สำหรับตัดเชือกฟาง)
๑๑.กี่สำหรับทอผ้า
๑๒.ฟืมทอผ้า
๑๓.กระสวย
๑๔.ไนหรือหลง สำหรับกรอเส้นไหม
๑๕.หลอดสำหรับกอเส้นพุ่ง
กระบวนการ/ขั้นตอน->
๑.คัดเลือกเส้นไหมให้มีขนาดสม่ำเสมอ เส้นไหมต้องสะอาด
๒.นำเส้นไหมมาฟอกแยกกาวเส้นไหม (ด่อง) แกว่งหรือเกลียวเส้นไหมเพื่อไม่ให้เส้นไหมแตก
๓.นำเส้นไหมที่ฟอกแล้วมาย้อมสีเหลือง ประมาณ 30 นาที ล้างสีออกด้วยน้ำสะอาด แล้วกระตุกเส้นไหม เพื่อให้เส้นเหยียดตรง ผึ่งให้แห้ง
๔.กวักเส้นไหมใส่อัก
๕.ค้นปอยหมี่
๖.นำเส้นไหมมามัดเป็นลายตามที่ต้องการ
๗.ย้อมสีปอยหมี่ (ถ้าต้องการหลายสีก็ย้อมหลายครั้ง)
๘.นำเส้นไหมมาย้อมสีเพื่อโอบทับลาย แล้วแกะเชือกที่มัดลายออก ตากเส้นไหมให้แห้ง
๙.นำไหมที่เป็นเส้นพุ่งกรอใส่หลอด
๑๐.นำไหมที่จะใช้เป็นเส้นยืนย้อมสี และลงแป้ง
๑๑.กรอเส้นยืนใส่หลอด /เดินเส้นยืน
๑๒.นำเส้นไหมเส้นยืนต่อใส่ฟืม
๑๓.ทอตามลวดลาย
ข้อพึงระวัง ->
๑.การมัดหมี่ มัดลายต้องสม่ำเสมอ เชือกฟางที่ใช้มัดหมี่ต้องมีขนาดของเส้นสม่ำเสมอกัน
๒.เลือกเส้นไหมมีมีขนาดเส้นเท่าๆกัน
๓.ย้อมสีให้เข้าข้อ ย้อมให้สีมีความสม่ำเสมอ
๔. มีการปั่นควบเส้นไหม
๕.ผู้ที่ทอต้องมีความอดทน ใจเย็น ต้องมีความแม่นยำ ประณีต มีความชำนาญเฉพาะตัว เนื่องจากเป็นลายที่ละเอียด
๖.ขั้นตอนการย้อมต้องควบคุมอุณหภูมิให้สม่ำเสมอ
-เลือกสีย้อมให้เหมาะสมกับลวดลาย
-ย้อมครั้งที่ 1 ในน้ำอุ่นพอประมาณ เพื่อป้องกันสีด่าง
- ย้อมครั้งที่ 2 ในน้ำเดือด เพื่อให้สีติดทนนาน
-ขยายลำหมี่ให้มากขึ้น เพื่อจะให้สีติดและเข้าข้อได้ดี สีสม่ำเสมอ
-การมัดหมี่ควรเลือกไหมเส้นใหญ่
๗.อุปกรณ์ที่ใช้ต้องมีมาตรฐาน เช่น โฮงมัดหมี่ โฮงค้นหมี่ ต้องได้ฉาก กี่ต้องมีอุปกรณ์ครบถ้วน ฟันหวีต้องเหมาะสมกับขนาดเส้นไหมด้านยืน