ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->

การสืบทอดการทอผ้าไหมมาจากรุ่นสู่รุ่น เพื่อใช้ในครัวเรือน และเพื่อจำหน่าย เนื่องจากผ้าไหม มีราคาค่อนข้างสูง เพราะมีขั้นตอนการผลิตที่ยาก และซับซ้อน ต้องอาศัยความปราณีตในการทอ เมื่อทอเสร็จจะได้ผ้าไหมที่มีความสวยงาม เหมาะสำหรับการใส่ในโอกาสสำคัญ ๆ เช่น การบวช งานแต่งงาน และงานบุญต่างๆ 

วัตถุประสงค์ ->

๑.นำภูมิปัญญาของท้องถิ่นการทอผ้าไหมมาทอเป็นเครื่องนุ่งห่ม  

๒.การทอผ้าไหมเป็นการใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์และยังสร้างรายได้ให้กับครอบครัว

๓.สืบสานอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นให้สืบไป

วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->

เส้นไหม

อุปกรณ์ ->

กี่หรือหูก เป็นอุปกรณ์ในการทอผ้า ให้เป็นผืนตามลวดลายที่ต้องการ
ฟันหวีหรือฟืม มีลักษณะเป็นกรอบโลหะภายในเป็นซี่ถี่ ๆ คล้ายหวี แต่ละเส้นจะใช้เส้นด้ายยืนสอด เข้าไปช่องละเส้น เรียงลำดับตามความกว้างของหน้าผ้าจัด เส้นยืนให้อยู่ห่างกนตามความละเอียดของผ้า
ตะกอหรือเขา มีลักษณะเป็นกรอบไม้ หรือโครงเหล็ก ภายในทำด้วยลวด หรือซี่โลหะเล็ก ๆ มีรูตรงกลางสำหรับร้อยด้ายยืน ปกติมี 2 ชุด ถ้าเพิ่มตะกอมากขึ้น จะสามารถสลับลายได้มากขึ้น.

ไม้ไขว้ อุปกรณ์ที่ใช้ในการจัดเส้นด้ายให้เป็นระเบียบ
ไม้ค้ำ ไม้ที่ใช้สอดด้ายเส้นยืน เพื่อทำให้เกิดลวดลายในการทอ ด้วยเทคนิคพิเศษ
ไม้หาบหูก ใช้ประโยชน์ในการดึงด้ายให้ตึง
ไม้ดาบหรือไม้หลาบ มีขนาด 2 - 3 นิ้ว ลักษณะแบนยาว ใช้สอดผ่านด้ายยืน แล้วผลิกขึ้นทำให้เกิดช่องว่างให้กระสวยพุ่งผ่าน
ไม้แป้นกี่ ที่นั่งของผู้ทอ บางแห่งใช้ไม้แผ่น บางแห่งใช้ไม่ไฝ่ สอดด้วยแผ่นไม่ที่ใช้รองนั่ง
เชือกเขา ใช้ดึงเขากับไม้หางหูก ให้ตึง
แกนม้วนผ้า เป็นแกนที่อยู่ตรงกันข้ามกับแกนม้วนด้ายยืน ใช้ม้วนผ้าที่ทอเสร็จแล้ว

กง ( ใช้ในการกวักด้าย )
หลักตีนกง ( ไม้ที่ใช้ยึดทั้งสองข้างในการกวักด้าย )
กระสวย

เขายาว ( ไม้เก็บลายขิด)
หลอดใส่ด้าย

กระบวนการ/ขั้นตอน->

๑. การมัดลายมัดหมี่

            หลังจากเลือกลายที่จะนำมาเป็นแบบในการมัดหมี่ได้แล้ว ให้นำลายวางซ้อนทับหัวหมี่ที่เตรียมไว้ เลือกตำแหน่งที่พอดีและสวยงามแล้วใช้ดินสอเขียนจุดซ้าย – ขวา ที่ลำหมี่ให้เป็นข้อ ๆ

๒. วิธีการมัดหมี่  หลังจากลอกลายแล้ว   ใช้เชือกฟางมามัดให้แน่นเพื่อป้องกันสีซึม    เข้าในข้อหมี่ หลังจากมัดเสร็จก็จะได้ลายที่ต้องการทันที

๓. การมัดโอบหมี่

การมัดโอบคือ การมัดหมี่ครั้งที่สองเพื่อเก็บสีลายจากการมัดครั้งที่หนึ่งไว้ หลังจากการมัดโอบเสร็จแล้วนำหัวหมี่มาย้อมเป็นครั้งที่ 2 เพื่อจะให้หมี่เป็นลายอีก  สีหนึ่งขั้นตอนการย้อมโอบ จะทำอยู่หลายครั้งเมื่อต้องการลวดลายหลากหลายสี ขึ้น  อยู่กับลายที่จะนำมามัดหรือสีสันที่ต้องการ  

 

 ๔.  การย้อมสี 

         ขั้นตอนการย้อมสี

        ๑. การย้อมสีธรรมชาติ

            ๑.๑  การย้อมเครือหูกให้ต้มน้ำสีที่สกัดจากธรรมชาติประมาณ 5 ลิตรตามต้องการและนำเครือไหมลงย้อมในหม้อ ส่วนการย้อมปอยเพื่อกรอเป็นหลอดไว้ทอผ้า ถ้าจะให้เกิดสีมีเงาสวยงามควรเลือกคนละ สีจากเครือหูก

            ๑.๒  ค่อย ๆ เร่งความร้อนขึ้นจนเดือด หมั่นพลิกฝ้ายกลับไปกลับมาเพื่อป้องกันสีด่าง

            ๑.๓  ใช้เวลาประมาณ ๑ ชั่วโมง นำออกผึ่งลมให้แห้งแล้งน้ำให้สะอาด 

      ๒.  การย้อมสีเคมี

           - การย้อมฝ้ายโดยใช้สีเคมีสำเร็จ สามารถทำได้เช่นเดียวกันกับวิธีการย้อมสีจากธรรมชาติ แต่ควรลด เวลาในการย้อมลงเหลือ   ๔๐-๕๐  นาทีเท่านั้น

 ๕. ขั้นตอนการปั่นหลอด หรือกรอหมี่

๑.     แก้หมี่ที่มัดเป็นเปราะ ๆ ออกก่อน ( การแก้หมี่ คือการแก้เชือกฟางที่มัดให้เป็นลวดลายต่าง ๆ ออกให้หมด )

 

 

 

 ๒. นำปอยหมี่ที่แก้เสร็จ ขึงใส่กง แล้วดึงเงื่อนไหมมาผูกติดกับหลอดที่อยู่เข็มไน ใช้มือปั่นหลา หรือไน

โดยการหมุนเวียนซ้ายไปตลอด

๒.     เมื่อครบขีนของลายทันที แล้วปลดออกจากหลาหรือไนเก็บไว้เพื่อทอต่อไป

๖.ขั้นตอนการสืบหูก

๑.   นำเครือไหมที่ย้อมสีเสร็จแล้ว มากางเพื่อดึงให้เส้นไหมตึงเท่ากัน

๒.   นำเครือไหมที่ตึงเท่ากันแล้วมาต่อใส่ฟืม โดยการผูกติดกับกกหูก  ( กกหูก คือ ปมผ้าไหมเดิมที่ทอติดไว้กับฟืมโดยไม่ตัดออกเพื่อที่จะต่อเครือหูกไว้ทอครั้งต่อไป )

 

๗. วิธีการกางหูก

๑. นำฟืมที่สืบเครือหูกแล้วไปกางใส่กี่ โดยดึงเส้นไหมตึงสม่ำเสมอทุกเส้น

๒. หูกที่กางเสร็จแล้วจะต้องเรียงเส้นฝ้ายหลังฟืม โดยแยกเส้นฝ้ายออกไม่ให้ติดกันความยาวประมาณ 1 เมตร

13

 

๓. นำไม้หลาวกลม 2 อัน เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 0.5 ซม.      มาสอดคั่นให้เส้นฝ้ายของ เครือหูกไขว้กันเป็นกากบาทอยู่ หลังฟืม เพื่อให้เลื่อนฟืมไปข้างหน้าในเวลาทอได้สะดวก

๘. ขั้นตอนในการทอผ้า 
         ๑. สืบเส้นด้ายยืนเข้ากับแกนม้วนด้ายยืน และร้อยปลายด้ายแต่ละเส้นเข้าในตะ กอแต่ละชุดและฟันหวี ดึงปลายเส้นด้ายยืนทั้งหมดม้วนเข้ากับแกนม้วนผ้าอีกด้านหนึ่ง ปรับความตึงหย่อนให้พอเหมาะ กรอด้ายเข้ากระสวยเพื่อใช้เป็นด้ายพุ่ง
         ๒. เริ่มการทอโดยกดเครื่องแยกหมู่ตะกอ เส้นด้ายยืนชุดที่ 1 จะถูกแยก ออกและเกิดช่องว่าง สอดกระสวยด้ายพุ่งผ่าน สลับตะกอชุดที่ 1 ยกตะกอชุดที่ 2 สอดกระสวยด้ายพุ่งกลับ ทำสลับกันไปเรื่อย ๆ
         ๓. การกระทบฟันหวี ( ฟืม ) เมื่อสอดกระสวยด้ายพุ่งกลับก็จะกระทบ ฟันหวี เพื่อให้ด้ายพุ่งแนบติดกัน ได้เนื้อผ้าที่แน่นหนา
         ๔. การเก็บหรือม้วนผ้า เมื่อทอผ้าได้พอประมาณแล้วก็จะม้วนเก็บใน แกนม้วนผ้า โดยผ่อนแกนด้ายยืนให้คลายออกและปรับความตึงหย่อนให้พอเหมาะ

ข้อพึงระวัง ->