จักสานสุ่มไก่
โดย : นายสมชาย ศรีเอี่ยม วันที่ : 2017-03-24-15:54:09ที่อยู่ : 2 หมู่ 16 ตำบลสระลงเรือ อำเภอห้วยกระเจา จังหวัดกาญจนบุรี
ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->
ในหมู่บ้านมีชาวบ้านจำนวนมากมีการเลี้ยงไก่พื้นบ้านเพื่อใช้เป็นอาหาร และชื่นชอบนิยมกีฬาชนไก่ จึงมีการเลี้ยงไก่ชนเป็นจำนวนมาก และอุปกรณ์ที่จำเป็นในการเลี้ยงดูไก่ชน สิ่งจำเป็นที่จะต้องมี คือ สุ่มไก่ การสานสุ่มไก่นี้ได้สืบทอดกันมาเป็นเวลาช้านานมากสืบทอดมาตั้งแต่รุ่นบรรพบุรุษ จึงได้มีการสานสุ่มสืบต่อกันมาเรื่อย ๆ จนถึงปัจจุบัน การสานสุ่มไก่ จากไม้ไผ่ จึงเป็นอาชีพ อีกอาชีพหนึ่งที่สามารถหารายได้มาเลี้ยงตัวเองและครอบครัวได้
วัตถุประสงค์ ->
1. เพื่อสืบทอดภูมิปัญญาสู่ชนรุ่นหลัง
2. เพื่อใช้เป็นเครื่องใช้ในครัวเรือน
3. เพื่อสร้างรายได้เสริม
วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->
อุปกรณ์ ->
๑. เลื่อยคันธนูใช้เลื่อยตัดข้อปลายลำไผ่และเลื่อยตัดปากสุ่มเมื่อสานสุ่มไก่เสร็จแล้ว
๒. มีดพร้าใช้ผ่าลำไผ่และเหลาจักดอกไผ่เพื่อแยกส่วนในและผิวของไผ่ซึ่งส่วนผิวที่ใช้งานจะมีความเหนียว
๓. ค้อน ใช้ตอกตะขอข้อไผ่หลักหมุดยึดส่วนหัวสุ่มไก่เมื่อสานขึ้นรูป
๔. ไม้ไผ่ที่ไม่อ่อนไม่แก่เกินไป อายุประมาณ ๒ ปี
กระบวนการ/ขั้นตอน->
วิธีการจักสาน
๑. การจักตอกไผ่
- ใช้เลื่อยคันธนูเลื่อยตัดข้อปล้องแรกของไผ่ทิ้งเพื่อให้ผ่าสำไผ่ได้สะดวก
- ผ่าลำไผ่ออกมาเป็นเส้น ๆ
- จักตอกเส้นไผ่เป็นตอกยืน ตอกยาว และตอกไผ่ตีน(ส่วนข้อไผ่ที่มีตาไผ่)
ความกว้างของตอกแต่ละแบบโดยประมาณ คือตอกยืน ๑.๓ – ๑.๗ ซม. ตอกยาว ๐.๘ ซม. และตอกไผ่ตีน ๑.๖-๒.๐ ซม. ซึ่งไผ่หนึ่งลำเหลาจักตอกได้ตอกยืนใช้สานสุ่มไก่ได้ ๑ ใบ และตอกยาวสานสุ่มไก่ได้ ๒ ใบ
- ส่วนที่เป็นข้อไผ่นำมาเหลาเป็นตะขอข้อไผ่หลักหมุดยึดหัวสุ่ม เพื่อไม่ให้สุ่มขยับเขยื่นในขณะสานขึ้นรูป
๒. การสานสุ่มไก่
- เริ่มจากการสานตอกยาวและตอกยืนเป็นหัวสุ่มแบบลายขัด
- ใช้ค้อนตอกตะขอข้อไผ่หลักหมุดยึดหัวสุ่มบนพื้นดินลานกว้าง เพื่อยึดสุ่มไก่ไว้ในการสานขึ้นรูป
- ใช้ตอกยาวสานรอบ ๆ สุ่มไก่เพื่อขึ้นรูปแบบลายหนึ่ง (ยกหนึ่งข้ามหนึ่ง) โดยจุดเริ่มต้นของตอกยาวแต่ละเส้นเปลี่ยนตำแหน่งไปเรื่อย ๆ เพื่อให้สุ่มไก่ได้รูปทรงกลม
- สานตีนสุ่มไก่ โดยใช้ตอกไผ่ตีนประมาณ ๕ เส้น
- ใช้เลื่อยคันธนูเลื่อยตัดส่วนตอกยืนที่ยื่นยาวเลยตีนสุ่มไก่ทิ้งไป
ข้อพึงระวัง ->
ไม้ไผ่ที่ใช้ในการสานจะต้องไม่อ่อนไม่แก่เกินไป อายุประมาณ ๒ ปี