การปั้นหม้อดินเผา
โดย : นางสายขิม อนุมาตย์ วันที่ : 2017-02-28-15:22:30ที่อยู่ : 94 ม.5 ต.ดุมใหญ่ อ.ม่วงสามสิบ
ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->
เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่น ต้องการสืบทอดภูมิปัญญาท้องถิ่น เนื่องจากไม่มีใครทำ คนรุ่นหนุ่มสาวไม่มีใตรสืบทอด
วัตถุประสงค์ ->
1.เพื่อใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์
2.เพิ่มรายได้ในครัวเรือน
3.อนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่น
วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->
1.ดิน
2.แกลบ
3.ฟาง
อุปกรณ์ ->
1.แป้นหมุน
2.ไม้ตบ
กระบวนการ/ขั้นตอน->
ขั้นตอนที่ ๑
วัตถุดิบ คือดินเหนียว โดยเลือกเอาเฉพาะดินชั้นกลางที่มีคุณสมบัติเป็นดินที่แน่นแเหนียว
ละเอียดเหมาะสำหรับนำมาปั้นเป็นรูปต่าง ๆ ได้ จากนั้นก็นำดินมาตากแดดแห้ง
ขั้นตอนที่ ๒
นำดินที่แห้งแล้วมาตำในครกกระเดื่องให้ละเอียด และนำมาร่อนเอาเฉพาะดินที่ละเอียด
ขั้นตอนที่ ๓
นำดินที่ร่อนละเอียดมาผสมกับหินกรวด(หินกรวดมีคุณสมบัติเพิ่มความแข็งแรงป้องกัน
การแตกร้าวโดยมีส่วนผสม คือ ดินจำนวน ๕ ส่วน หินกรวดเล็กละเอียดจำนวน ๒ ส่วน แล้วนำมาผสมน้ำพอประมาณนำมาผสมกันปั้นเป็นก้อน แล้วนำมาทุบเป็นก้อน หรือเป็นแผ่น ๆ ให้ดินแน่น
ขั้นตอนที่ ๔ ลักษณะการทำเครื่องปั้นดินเผาโบราณ มี ๒ รูปแบบ ดังนี้
๔.๑ ปั้นวิธีอิสระหรือการปั้นด้วยมือ เป็นการปั้นให้มีรูปเหมือนของจริง หรือเป็นการปั้น
ภาชนะเครื่องใช้ต่างๆด้วยมือ เป็นการปั้นที่ใช้ในการทำแม่แบบเพื่อนำไปทำแบบปูนปลาสเตอร์ มีเครื่องใช้ คือ ไม้สำหรับตีให้มีรูปกลม มีก้อนหินสำหรับรองรับภายใน การปั้นด้วยวิธีนี้ ได้แก่ การปั้นหม้อ
๔.๒ปั้นบนแป้นหมุน จะปั้นได้เฉพาะภาชนะที่มีรูปกลมหรือทรงกลม แบ่งออกเป็น ๒ อย่าง
๔.๒.๑ปั้นครั้งเดียวเสร็จ เป็นการปั้นของขนาดเล็ก เช่น แจกัน อ่าง กระถางหรือโถขนาดเล็ก
๔.๒.๒ปั้นสองตอนหรือสามตอน เป็นการปั้นของขนาดใหญ่ใช้วิธีปั้นตอนล่าง
ก่อน ผึ่งให้หมาด ขดดินต่อขึ้นไปแล้วนำไปรีดบนแป้นหมุน นำไปผึ่งให้หมาดแล้วต่อขึ้นไปอีกตอนหนึ่ง ถ้า
เป็นสามตอนแล้วจึงรีดบนแป้นหมุน ทำเป็นปาก เข่น การปั้นโอ่งเคลือบราชบุรี การปั้นแบบนี้ต้องมีการวัด
ส่วนสูงและความกว้างของปากและก้นเพื่อให้มีขนาดเท่ากัน แต่ถึงกระนั้นก็ดี ความหนาก็ยังแตกต่างกันอยู่
เครื่องปั้นที่ทำจากแป้นหมุน(ออกแบบโดยใช้ภูมิปัญญาชาวบ้าน) เช่น แจกัน คันโท
กระถางดอกไม้ มีวิธีการใช้แป้นหมุนโดยแรงเหวี่ยงหมุนโดยรอบ(ใช้เท้าคนถีบแรงๆ )
ขั้นตอนที่ ๕ นำเครื่องปั้นดินเผา(หม้อ แจกัน คันโท กระถาง) ไปตากแดดให้แห้ง
การตากแห้ง
การตากแห้ง คือ การไล่น้ำออกจากของที่ขึ้นรูปเสร็จแล้ว การตากแห้งควรให้น้ำระเหยออกไปอย่างช้าๆ เพื่อป้องกันการแตกร้าว ปริมาณของน้ำที่ใช้ในการขึ้นรูปต้องเหมาะสม
การตากแห้งของแข็งที่มีขนาดแตกต่างกันทำได้ ดังนี้
๑.ของใหญ่ ต้องปั้นในที่มิดชิด กันลมโกรกโดยมากทำหลังคาเกือบถึงพื้นและมีฝาปิดมิดชิด ของที่ปั้นเสร็จแล้วจะต้องคลุมเพื่อมิให้ถูกลมมากเกินไปในระยะหนึ่ง แล้วจึงเอาสิ่งที่คลุมออกผึ่งไว้ในร่ม ๓-๗ วัน จึงเอาออกตากแดดหรือนำไปวางข้างเตาเผา
๒. ของเล็ก ผึ่งลมในช่วงระยะหนึ่งแล้วเอาออกตากแดด
๓. การตากในแสงแดดควรจะหมุนให้ถูกแดดทั่วกันทุกด้านเพื่อกันแตกร้าว บิดเบี้ยว ของที่ตากแห้งสนิทแล้วจะทำให้ปริมาณการแตกเสียหายจากการเผาดิบลดน้อยลง
ขั้นตอนที่ ๖ จากนั้นนำไปเผาในหลุมดิน (ด้วยวิธีโบราณ) กระบวนการเผาแบบพื้นบ้าน
วัสดุ อุปกรณ์ที่จัดเตรียมใช้สำหรับขั้นตอนการนำเครื่องปั้นดินเผาไปเผาในหลุมดิน มีดังนี้
๑.ฟืน ๒.ฟาง ๓.แกลบ
ขั้นตอนการเผา
๖.๑ นำฟางรองพื้นหลุมเตาเผาบาง ๆ
๖.๒ นำเครื่องปั้นดินเผา ไปวางเรียงตะแคงเป็นแถวภายในหลุมเตาเผาแล้วนำฟางมาคลุมทับ
๖.๓ นำเปลือกไม้ฟืนแห้งทับบนฟางให้เต็ม
๖.๔ นำฟางคลุมทับเปลือกไม้ฟืนแห้งให้ทั่วหลุม
๖.๕ นำแกลบมาโรยคลุมบนฟางให้เต็มหลุม เกลี่ยให้เรียบ
๖.๖ จุดไฟเผารอบ ๆ ขอบหลุมเตเผา จนไหม้ทั่วหลุมเตาเผา
๖.๗ ทิ้งไว้ประมาณ ๑ วัน ให้ไฟดับสนิท จึงนำเครื่องปั้นออกจากหลุมเตาเผา
ข้อพึงระวัง ->
-