“เทคนิคการสร้างครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนเป็นต้นทาง สู่ความสำเร็จในการพัฒนาหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียง”
โดย : นายสมจิต มะเดื่อ ตำแหน่ง : เจ้าหน้าที่พัฒนาชุมชน วันที่ : 2017-03-23-17:29:48ที่อยู่ : สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอค่ายบางระจัน
ความเป็นมา / แรงบันดาลใจ / เหตุผลที่ทำ ->
กรมการพัฒนาชุมชนได้น้อมนำปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มาเป็นแนวคิด/แนวทางในการ
พัฒนาหมู่บ้านควบคู่ไปกับการเสริมสร้างความสามารถในการจัดการการพัฒนาและเสริมสร้างศักยภาพ ของผู้นำชุมชน คณะกรรมการหมู่บ้าน/ชุมชน หรือกลุ่มองค์กรที่ร่วมปฏิบัติงานเพื่อสร้างสรรค์การทำงาน บนฐานความรู้ การตัดสินใจกระทำการเพื่อเลือกอนาคตของหมู่บ้าน/ชุมชน ซึ่งเกิดจากการวิเคราะห์ข้อมูล โดยการมีส่วนร่วมในการปรึกษาหารือแลกเปลี่ยนเรียนรู้ของคนในชุมชนบูรณาการแผนงานการปฏิบัติ และความร่วมมือจากทุกภาคส่วน โดยใช้ทุนทางสังคมจากทั้งภายในและภายนอกชุมชนในการขับเคลื่อนงานพัฒนาหมู่บ้าน/ชุมชน ซึ่งองค์ประกอบต่าง ๆ ที่กล่าวมานั้น มีความสัมพันธ์สอดรับกัน เป็นระบบการบริหารจัดการชุมชน ซึ่งหมู่บ้าน/ชุมชนใดที่คนในชุมชนได้ทำการพัฒนาด้วยตนเอง มีการทำงานเป็นระบบอย่างจริงจังและต่อเนื่อง ผลที่ได้จะทำให้ก่อเกิดคนที่มีความสามารถ มีกิจกรรมและการบริการ ที่สามารถตอบสนองความต้องการของคนในชุมชนได้อย่างต่อเนื่องและมีความยั่งยืน ซึ่งเป็นลักษณะของชุมชนที่เข้มแข็ง มีภูมิคุ้มกัน และพึ่งตนเองได้การดำเนินงานพัฒนาหมู่บ้านตามแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อให้เป็นแหล่งเรียนรู้ ด้วยผลการทำงานที่สำเร็จแล้ว มีตัวอย่างสามารถเป็นต้นแบบในการเรียนรู้ให้คนทั่วไปและหมู่บ้านอื่น โดยจัดเป็นต้นแบบ ๓ ระดับ คือ ระดับเริ่มต้น สามารถจัดกิจกรรมทำกินทำใช้ ลดคนยากจน เพื่อการพึ่งตนเองในระดับครัวเรือน เป็นลักษณะของการ “พออยู่ พอกิน” เมื่อครัวเรือนอยู่ได้ ต้นแบบระดับต่อไป คือ “อยู่ดี กินดี” หมู่บ้านพร้อมเป็นต้นแบบของการขยายงาน ด้วยการทำงานระบบกลุ่มที่มีความสัมพันธ์เชื่อมโยงกับหมู่บ้าน ระดับนี้จึงมีกลุ่มที่เข้มแข็ง สำหรับแก้ปัญหาที่ยากขึ้น สำหรับหมู่บ้านต้นแบบระดับ “มั่งมี ศรีสุข” มีลักษณะ ที่ใช้ความรู้ในการบริหารจัดการการพัฒนาที่มีความเข้มแข็งสามารถขยายกิจกรรมของกลุ่มต่างๆให้มีความสัมพันธ์ในลักษณะเครือข่าย มีกิจกรรมในการแก้ปัญหาและพัฒนาการให้บริการมีการจัดสวัสดิการสำหรับคนในหมู่บ้าน/ชุมชน ที่กว้างขวางยิ่งขึ้นนอกจากนี้ ยังมีแนวทางการดำเนินการในเรื่องหมู่บ้าน/ชุมชน ที่กว้างขวางยิ่งขึ้น
โครงการสัมมาชีพชุมชนเป็นกิจกรรมภายใต้แนวคิดการพัฒนาหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียง ซึ่งหมายถึง กระบวนการสร้าง ผู้นำ และเป็นการค้นหาและนำปราชญ์ชุมชนมาทำหน้าที่ขยายชุดความรู้ การสร้างกระบวนการเรียนรู้ สู่เป้าหมายของการสร้างชุมชนด้วยการใช้ทรัพยากรได้อย่างเฉลียวฉลาด และคุ้มค่า การตัดสินใจได้อย่างถูกต้อง ปฏิบัติการสำเร็จ ตามแผนที่กำหนดไว้ จากการทำงานร่วมกัน โดยใช้บุคคล กลุ่มคน ทรัพยากร รวมทั้งการออกแบบและรักษาบรรยากาศ แวดล้อมในชุมชน ให้ทุกคน ในชุมชนร่วมกันทำงานได้บรรลุเป้าหมาย ซึ่งประกอบด้วยความสัมพันธ์ขององค์ประกอบ ภายในชุมชน คือ การนำอาชีพต่างๆ ที่ตนเองเชี่ยวชาญ ถนัด มาสอน เป็นโค้ด ให้ผู้สนใจในชุมในชุมชน กลุ่มคน หรือองค์กรของชุมชนเป็นมาฝึกทำร่วมกัน เป็นอาชีพที่สามารถเลี้ยงดู ตนเอง เพื่อนในชุมชน และพัฒนาเป็นกลุ่มอาชีพ กลุ่มสินค้าชุมชน สู่การสร้าง สินค้า OTOP และสามารถนำไปสู่วิสาหกิจชุมชนที่มั่นคง และเรียนรู้ ผลักดันกิจกรรมการพัฒนาทั้งปวงโดยจัดให้มีและใช้ระบบข้อมูลใช้ข้อมูลเป็นฐานในการจัดประชุม คิดวิเคราะห์จัดทำแผนเพื่อการพัฒนา หมู่บ้านดำเนินการกิจกรรมตามแผนพัฒนาและบูรณาการเงินทุน ทั้งภายในชุมชนและนอกชุมชนเพื่อสนับสนุนการดำเนินกิจกรรมตาม แผนที่วางไว้ ซึ่งระบบการทำงานเช่นนี้ของชุมชนจะทำให้มีกิจกรรมเกิดขึ้นและมีการเคลื่อนไหว เปลี่ยนแปลงยกระดับ เพิ่มขึ้นตลอดเวลาการจัดโครงการสร้างสัมมาชีพชุมชนตามแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงจึงเป็นการนำหมู่บ้านที่มีความพร้อมมีผลการ ปฏิบัติที่สำเร็จชัดเจนอยู่แล้วมาเพิ่มเติมความสามารถในการเป็นการพัฒนาหมู่บ้านที่เข้มแข็งและถ้ามีความสำเร็จก็สามารถขยายผลแนวทาง/วิธีปฏิบัติในการ พัฒนาตนเอง ครอบครัวและชุมชน เพี่อใช้เป็นสถานที่ เรียนรู้สำคัญให้กับหมู่บ้านอื่นที่ยังไม่ได้เริ่มต้นในการพัฒนาตามแนวทางปรัชญาของเศรษฐกิจก็เพื่อใช้เป็นต้นแบบในการเรียนรู้ให้กับหมู่บ้านที่มีจุดเริ่ม หรือมีพื้นฐาน สถานการณ์ของหมู่บ้าน ใกล้เคียงกัน สามารถเรียนรู้ เลียนแบบได้ โดยไม่ต้องใช้ความรู้ความชำนาญที่ต่างกันมากนักจัดกิจกรรมในหมู่บ้านจึงมีขั้นตอน ที่เริ่มจากการพัฒนาส่งเสริมสนับสนุน ความรู้จากปราชญ์ และการสร้างบทบาทของปราชญ์ผู้นำที่ชุมชนยอมรับให้เป็นแกนนำหรือ หัวเรี่ยวหัวแรงหลักในการนำประชาชนในหมู่บ้านให้ลุกขึ้นทำกิจกรรมเพื่อจัดการแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นหรืออาจจะเกิดขึ้นในอนาคตส่งเสริมให้ผู้นำจัดกระบวนการทำกระบวนการสร้างอาชีพที่สุจริต อาชีพที่เป็นตัวอย่าง นำไปสู่การสร้างแผนชุมชนสร้างให้เกิดการมีส่วนร่วมของประชาชนในการคิดตัดสินใจกำหนดเป้าหมาย การทำงานโดยคนในชุมชนเองผลักดันสร้างความรับผิดชอบให้เกิดกับบุคคล ในชุมชนในการดำเนินการบริหารจัดการในกิจกรรมตามแผนงานการพัฒนาซึ่งสามารถบูรณาการกิจกรรมต่างๆจากทุกหน่วยงานโดยมีแผนชุมชนเป็นเครื่องกำกับการพัฒนาเมื่อได้ดำเนินการมีประสบการณ์มีความรู้จัดทำเป็นชุดความรู้มีหลักสูตรสำหรับการถ่ายทอดความรู้จัดเป็นแหล่งเรียนรู้หรือศูนย์เรียนรูเพื่อการขยายผล ต่อไป
อำเภอค่ายบางระจัน จังหวัดสิงห์บุรี ได้ส่งเสริมสนับสนุนการดำเนินงานโครงการสัมมาชีพชุมชนตามแนวคิดการพัฒนาเศรษฐกิจพอเพียง ที่ได้รับงบประมาณจากกรมการพัฒนาชุมชน จำนวน ๕๖ หมู่บ้าน และในบทบาทพัฒนากรที่รับผิดชอบการพัฒนาสัมมาชีพชุมชนพื้นที่ตำบลโพทะเลและตำบล ท่าข้าม จำนวน ๒ ตำบล ๒๑ หมู่บ้าน ต้องสร้างครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนที่ให้นำความรู้ทางอาชีพจนสามารถทำเอง สร้างอาชีพเองตามที่ปราชญ์ สอนแนะมาปฏิบัติ ทำอาชีพที่ตนถนัด สร้างรายได้ สร้างการเรียนรู้ร่วมกันจำนวน ๔๒๐ ครัวเรือน สู่อาชีพที่มั่นคงเกือบเต็มพื้นที่นำไปสู่ ประชาชนอยู่เย็น เป็นสุข
วัตถุประสงค์ ->
วิธีการการดำเนินงาน ให้บรรลุเป้าหมายต้องต้นหา ครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนผ่านทีมวิทยากรสัมมาชีพชุมชนโดยวิทยากรสัมมาชีพชุมชนร่วมกันวิเคราะห์เชิงคุณภาพเป็นองค์ประกอบผ่านแกนนำหมู่บ้านและร่วมแสวงหาให้มีองค์ประกอบ ๓ องค์ประกอบ ที่สำคัญคือ
องค์ประกอบที่ ๑ คือ การประสานงานผู้นำชุมชนในพื้นที่และทีมวิทยากรสัมมาชีพชุมชนใช้กระบวนการค้นหารัวเรือนที่มีความพร้อมในการร่วมจัดกระบวนการเรียนรู้ผ่านทีมวิทยากรสัมมาชีพชุมชน สู่การ และพัฒนาเป็นหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงตามกระบวนงาน ดังนี้
๑.๑ สร้างการมีส่วนร่วมเป็นทีมชุมชนเก็บรวบรวมข้อมูลครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนที่อยากจะเรียนรู้การสร้างอาชีพผ่านปราชญ์ในหมู่บ้านทุกอาชีพ และจัดเก็บองค์ความรู้ที่สามารถถ่ายทอดได้ นำไปสู่การเรียนรู้ ตั้งแต่เริ่มต้นจนเสร็จสิ้นกิจกรรม/โครงการของการสร้างอาชีพชุมชนนำไปสู่ การตั้งกลุ่มวิสาหกิจชุมชนและตั้งเป็น OTOP สู่การจัดการตลาดชุมชนในมิติชุมชน
๑.๒ สร้างทีมครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนและร่วมเป็นทีมคัดเลือกครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนเข้าร่วมโครงการ จำนวน ๒ ตำบล ๒๑ หมู่บ้าน ๔๒๐ ครัวเรือน โดยทีมวิทยากรสัมมาชีพที่ต้องค้นหาและสร้างการเรียนรู้ร่วมกันจำนวน ๔๒๐ ครัวเรือน
๑.๓ ทีมครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนจัดรูปแบบแลกเปลี่ยนเรียนรู้การสร้างการเรียนรู้การทำอาชีพตามวิถีปราชญ์สัมมาชีพชุมชนและสามารถนำไปใช้ได้จริงในวิธีปฏิบัติ
๑.๔ จัดทีมปราชญ์ครัวเรือนสัมมาชีพชุมชน ในการสร้างและกระตุ้น ตลอดทั้งสร้างความตระหนักของปราชญ์ชุมชน/หมู่บ้าน ในการจัดการสาธิตอาชีพที่ทำได้จริงเป็นกิจกรรมสัมมาชีพตามแผนงานที่กำหนด
๑.๕ สร้างทัศนคติครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนในการเรียนรู้เชิงสร้างสรรค์ผ่านทีมวิทยากรสัมาชีพชุมชนเพื่อสร้างโอกาสการเข้าร่วมการจัดกิจกรรมสาธิตอาชีพ ของปราชญ์ทีมวิทยากรสัมมาชีพชุมชนด้วยเครื่องมือผ่านกิจกรรมต่างๆที่ภาคราชการกำหนดและทำได้จริง
๑.๗ ร่วมติดตามซึ่งกันและกันของครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนนำไปสู่การตรวจเยี่ยมผลการพัฒนาครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนตามเป้าหมายและสร้างกิจกรรมการให้กำลังใจของครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนในแนวระนามเดียวกัน
องค์ประกอบที่ ๒ ครัวเรือนสัมมาชีพชุมชน ต้องมีคุณสมบัติที่ควรจะเป็นในการทำหน้าที่การพัฒนาอาชีพสู่การพัฒนาหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงอย่างมั่นคง
๒.๑ ต้องเป็นครัวเรือนผู้ที่มีพื้นฐานของความเสียสละโดยสังเกตพฤติกรรมในหมู่บ้านเป็นทุนสำคัญทางสังคมของหมู่บ้าน
๒.๒ ครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนต้องมีจิตอาสาสมัคร รักบ้านเกิด รักชุมชนผ่านรากเหง้าของวิถีชุมชนอย่างเปลี่ยนผ่านเป็นวิถี
๒.๓ สร้างวินัยการเรียนรู้ ความอดทนสูง ในการก้าวข้ามกระบวนการเรียนรู้ผ่านทีมวิทยากรสัมมาชีพชุมชนและออกแบบวิธีการ ทำกิจกรรมการสื่อสารการเรียนรู้ตามวิถีชุมชนวิถีธรรมชาติหมู่บ้าน สร้างมูลค่าเพิ่มของสัมมาชีพชุมชนอย่างกลมกลืน
๒.๔ ครัวเรือนมีความพร้อม ชัดเจนในการมีส่วนร่วมการสาธิตอาชีพร่วมกันจนครบกระบวนงาน
๒.๕ เป็นครัวเรือนสัมมาชีพที่รับการประสานงานทั้งแนวดิ่งและแนวระนาบเดียวกันได้จริง
๒.๖ เป็นครัวเรือนสัมมาชีพที่พร้อมเป็นสื่อบุคคล นักประชาสัมพันธ์สัมมาชีพชุมชน ให้มีลักษณะ คม ชัด ลึก ในมิติอาชีพต้นทางการสร้าง OTOP การสร้างวิสาหกิจชุมชนได้
๒.๗ ต้องเป็นครัวเรือนที่มีความต้องการเรียนรู้ตลอดเวลา
๒.๘ เป็นครัวเรือนสัมมาชีพเป็นที่ยอมรับของชุมชนในหมู่บ้าน
องค์ประกอบที่ ๓ คือ ความรู้ ความชัดเจนของครัวเรือนในการทำหน้าที่เป็นครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนของหมู่บ้าน คือ ครัวเรือนสัมมาชีพชุมชน ต้องชัดเจนในความเป็นต้นทางการกระหายอยากเรียนรู้ละพัฒนาอาชีพสู่อาชีพที่สร้างรายได้ สร้างงานที่มีความเป็นชุมชนของพื้นที่ที่ผ่านการออกแบบของทีมปราชญ์ชุมชน และเป็นแกนนำครัวเรือนชุมชนในการพัฒนาทางอาชีพชุมชนที่มั่นคง นำพาหมู่บ้านสู่หมู่บ้านปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ
๓.๑ เป็นครัวเรือนสัมมาชีพ มีผู้นำความคิดผ่านแนวคิดปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและความเข้าใจการทำกิจกรรมที่เป็นการสร้างวิถีพอเพียงในหมู่บ้าน
๓.๒ มีทักษะการเรียนรู้ การสาธิตร่วมกัน การพูดคุย การสื่อสารทางการพัฒนาสาธิตในหมู่บ้านอย่างง่ายๆ
๓.๓ การคิดเชิงสร้างสรรค์ คิดเป็นบวก
๓.๔ เข้าใจในกระบวนงานครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนและสามารถเชื่อมแผนชีวิต/ชุมชนเชิงคุณภาพได้
๓.๕ เป็นผู้รับการเรียนรู้จากโค้ดที่นำเครื่องมือการทำบัญชีครัวเรือนและเรียนรู้การวิเคราะห์ข้อมูลมาสร้างเป็นระบบการลดรายจ่าย เพิ่มรายได้ของครัวเรือนผ่านทีมสัมมาชีพชุมชนได้
๓.๖ ครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนต้องเรียนรู้การทำงานบูรณาการทั้งภาคราชการ ภาคเอกชน มาพัฒนาหมู่บ้านโดยใช้ทุนชุมชนเป็นฐานการพัฒนาได้
๓.๗ ทำงานเชิงรุกแบบมีแผนงานของครัวเรือนสัมมาชีพและสามารถวัดผลการทำงานได้เป็นที่ยอมรับของทีมสัมมาชีพชุมชน/หมู่บ้าน
วัตถุดิบ (ถ้ามี) ->
สรุปการสร้างครัวเรือนสัมมาชีพชุมชน เป็นหน่วยสำคัญในการขับเคลื่อนโครงการสร้างสัมมาชีพชุมชน และเชื่อมมิติแกนนำหมู่บ้านเป็นผู้นำการพัฒนาบ้านเศรษฐกิจพอเพียง เป็นกลไกสำคัญ ในการ ส่งเสริมและสนับสนุนกระบวนการพัฒนาหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียง ปราชญ์สัมมาชีพเป็นแกนนำ เป็นใคร มาจากไหน มีใครเป็นแกนนำบ้าง รวมถึงสิ่งสำคัญที่ปราชญ์สัมมาชีพชุมชน ต้องรู้ หรือควรทำ มีอะไรบ้าง ที่ครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนต้องทำ คือ …ผู้รับการสาธิต การเรียนรู้ เป็นหัวเรี่ยวหัวแรงหลัก ในการชักชวนให้คนในหมู่บ้านลุกขึ้นมาร่วมคิด ร่วมทำอาชีพ หาทางแก้ไขปัญหา และลงมือกระทำกิจกรรมต่างๆ เพื่อพัฒนาชีวิตตนเอง ครอบครัวและชุมชนให้ดีขึ้นและเป็นแบบอย่างที่ดี ในการใช้ชีวิตที่เรียบง่ายทีมปราชญ์สัมมาชีพชุมชน จะต้องมีหลายคนเพื่อมาช่วยเหลือกัน เรียกว่าทำงานเป็นทีมสัมมาชีพชุมชนซึ่งในทีมปราชญ์สัมมาชีพชุมชน ควรจะประกอบด้วย ปราชญ์ผู้รู้ด้านอาชีพ ต่างๆ อาจจะเป็น บุคคลหรือผู้นำที่เป็นทางการ เช่น กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน กรรมการหมู่บ้านผู้นำอาสาพัฒนาชุมชน (ผู้นำอช.) อาสาพัฒนาชุมชน (อช.) คณะกรรมการพัฒนาสตรีหมู่บ้าน (กพสม.) คณะกรรมการกลุ่มออมทรัพย์เพื่อการผลิต คณะกรรมการศูนย์ประสานงานตำบล (ศอช.ต.) อสม. อบต. ผู้ทรงคุณวุฒิผู้นำกลุ่มองค์กร อาสาสมัครอื่นๆ ของหมู่บ้าน ตำรวจบ้าน เป็นต้นหรืออาจจะเป็นผู้นำตามธรรมชาติ เช่นผู้นำคุ้มผู้นำภูมิปัญญาท้องถิ่น ผู้นำทางจิตวิญญาณ เป็นต้น ปราชญ์สัมมาชีพชุมชน จะต้องเรียนรู้และเข้าใจในหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง กระบวนการพัฒนาหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียง การจัดกิจกรรมเพื่อสร้างความรู้ความเข้าใจ ในการถ่ายทอดองค์ความรู้วิธีการสื่อสารเพื่อกระตุ้นและสร้างความตระหนักแก่ครัวเรือนสัมมาชีพชุมชน และประชาชนในการนำองค์ความรู้ด้านอาชีพ ที่ค้นพบ และแสวงหา สื่อสารผ่านวิทยากรปราชญ์สัมมาชีพชุมชน ผ่านกระบวนงานตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาปรับใช้ในการดำเนินชีวิตทีมปราชญ์สัมมาชีพชุมชนต้องไปส่งเสริมให้ครัวเรือนสัมมาชีพชุมชน ทำอาชีพ สร้างรายได้ เพื่อให้รู้จักการเพิ่มมูลค่าความสำคัญของอาชีพของการสร้างความมั่นคงทางวิถีชุมชนและเรียนรู้วิธีคิดการสร้างอาชีพ ที่มั่นคง สร้างความอยู่เย็น เป็นสุข อย่างยั่งยืนได้
อุปกรณ์ ->
กระบวนการ/ขั้นตอน->
ข้อพึงระวัง ->